historia starozytna grecja

hellada

ogolna nazwa starozytnej grecji. pierwotnie ta nazwa okreslano ziemie na poludniu tesalii zamieszkane przez plemie hellenow. mianem hellenow zaczeto okreslac pozniej wszystkich grekow a hellada zasiedlane przez nich ziemie

olimp

najwyzszy masyw gorski w grecji

polis

forma miasta w starozytnej grecji

agora

glowny rynek w miastach starozytnej grecji

akropol

osiedle, miasto lub jego czesc znajdujaca sie na wysokim wzgorzu

metojkowie

cudzoziemcy zamieszkujacy ateny w epoce starozytnej grecji. nie posiadali pelnych praw obywatelskich

olimpiada

okres 4 lat pomiędzy igrzyskami olimpijskimi

gimnazjon

czesciowo kryte budowle ktore sluzyly do cwiczen fizycznych. w gimnazjonie znajdowaly sie tez palestra i stadion

agony

zawody rozgrywane w roznych dziedzinach w ramach swiat religijnych

mity

opowiesci o bostwach, przekazywane przez dana spolecznosc, zawierajace w sobie wyjasnienie sunsu swiata i ludzi w ich doswiadczeniach z bogami

archonci

najwyzsi urzednicy polis w starozytnych atenach. archont przewodniczyl radzie areopagu i zajmowal sie najwyzszymi sprawami atenskiej polis. archontow bylo dziewieciu!

rada areopagu

najwyzsza rada zlozona z bylych archontow

tyran

osoba ktora przejela wladze niezgodnie z prawem

rada pieciuset

inaczej Boule. sposrod czlonkow kazdej z 10 fyli wybierano 50 buleutow co dawalo 500 osob

strateg

wysoki rangą dowodca armii lub floty

ostracyzm

praktyka polityczna, rodzaj tajnego glosowania, podczas ktorego wolni obywatele typowali osoby podejrzane o dojrzenie do tyranii, zaglugujace na wygnanie z miasta na 10 lat

eklezja

zgromadzenie ludowe, zgromadzenie obywateli w domokracji atenskiej w V i IV wieku p.n.e.

apella

zgromadzenie ludowe w sparcie

heliaja

wielki trybunal w starozytnych atenach

lacedemon

stolica miasta-państwa spartan

wielka rhetra

pochodzacy z archeicznej sparty dokument okreslający ustroj panstwa spartanskiego

spartiaci

pelnoprawni obywatele sparty, najwyzsza z trzech grup spolecznych. spartiatą mozna bylo zostac po ukonczeniu 30 roku zycia i od tego czasu wolno bylo brac udzial w zgromadzeniu ludow jak rowniez sie ozenic

geruzja

rada starszych w starozytnej sparcie, glowny organ wladzy w oligarchii spartanskiej. w jej skald wchodzilo dwoch krolow oraz 28 starszych obywateli - gerontow.

eforowie

pieciu najwyzszych urzednikow w spartanskiej polis

periojkowie

czesc ludnosci sparty, najprawdopodobniej pochodzenia achajskiego. periojkowie byli pozbawieni praw politycznych, byli jednak niezaleznymi ekonomicznie ludzmi wolnymi.

heloci

jedna z warstw ludnosci sparty, skladajaca sie z mieszkancow podbitej lakonii i mesenii. byli podstawową silą roboczą na spartanskiej wsi, pracujaca na utrzymanie spartianow (hoplitow).

agoge

wychowanie spartanskie - system wychowawczy, obowiazujacy w sparcie wedlug tradycji od czasow likurga.

setrapowie

wielkorządcy prowincji w dawnej persji ktorzy posiadali bardzo szerokie uprawnienia administracyjne i sądowe, pozniej wojskowe

hoplita

ciężkozbrojny piechur walczący w zwartym szyku, zwanym falangą

falanga

zwarty liniowy szyk bojowy piechoty greckiej, a potem macedonskiej i hellenistycznej

filipiki

gwaltowna, ostra mowa wymierzona przeciwko komus

diadochowie

inaczej „nastepca” - termin okreslajacy dowodcow armii aleksandra macedonskiego

epoka hellenistyczna

okres w dziejach regionu morza srodziemnego i bliskiego wschodu ktorego poczatek wyznacza smierc aleksandra wielkiego w 323 roku p.n.e. a koniec 30 roku p.n.e.

stoicyzm

szkola filozoficzna ktora opiera sie na zasadzie osiagania szczescia przez wewnetrzna dyscypline moralna, sumienne spelnianie obowiazkow i odciecie swoich emocji od zdarzez zewnetrznych

hoplon

okragla tarcza stosowana pomiedzy VII a III wiekiem p.n.e. przez zolnierzy greckich, w szczegolnosci przez ciezkozbrojnych piechurow spartanskich zwanych hoplitami

pierwsze igrzyska olimpijskie

776 r. p.n.e

złoty wiek w atenach

V w.p.n.e.

reforma prawna drakona

621 r. p.n.e.

reformy krejstenesa

508 r. p.n.e.

powstanie antyperskie w milecie

499 r.p.n.e.

bitwa pod termopilami

480 r. p.n.e.

bitwa pod cheroneą

338 r.p.n.e.

bitwa pod maratonem

490 r. p.n.e.

bitwa pod platejami

479 r. p.n.e.

bitwa pod issos

333 r.p.n.e.

powstanie zwiazku morskiego

480 - 479 r.p.n.e.

bitwa peloponeska

431 - 404 p.n.e

Minos

w mitologii greckiej król i prawodawca krety

Agamemnon

dowodca wojsk greckich w wojnie trojańskiej

Zeus

w mitologii greckiej najwyzszy z bogow. wladca nieba i ziemi

posejdon

w mitologii greckiej bog morz

hermes

w mitologii greckiej bog drog, podroznych kupcow itp

Drakon

prawodawca atenski, tworca pierwszego pisanego kodeksu praw ateńskich. wybrany zostal na archonta

solon

atenski mąż stanu, poeta i prawodawca ktory przyczynil sie w znaczacy sposob do rozwoju ustroju demokratycznego

pizystrat

tyran aten w latach 561-527 p.n.e.

perykles

atenski polityk, maz stanu, retor oraz reformator dekokracji atenskiej. rozbudowal pireus (najwazniejszy port starozytnych grekow) co spowodowalo wybuch konfliktu ze spartą

filip II macedonski

krol macedonii z argeadow, polityk, strateg i reformator armii macedonskiej. ojciec tworcy imperium macedonskiego, aleksandra wielkiego

tales z miletu

pierwszy filozof i matematyk cywilizacji zachodniej

najsławniejsi filozofowie:

Sokrates, Platon, Arystoteles

Epikur

grecki filozof, tworca epikureizmu, najwazniejsza dla niego byla etyka

Homer

grecki pieśniarz wędrowny, epik, śpiewak i recytator. uwaza sie go za ojca poezji epickiej

ajschylos

jeden z najwybitniejszych tragikow atenskich