Historia

Syn Kazimierza Jagiellończyka, jego bezpośredni następca na tronie króla Polski

Jan Olbracht

Syn Kazimierza Jagiellończyka, po jego śmierci został wielkim księciem litewskim, a od 1501 roku królem Polski

Aleksander Jagiellończyk

Syn Kazimierza Jagiellończyka, król Polski i wielki książę litewski w latach 1506-1548

Zygmunt Stary

Pochodząca z Włoch żona Zygmunta Starego

Bona Sforza

Syn Zygmunta Starego, na krótko przed swoją śmiercią doprowadził do Unii Realnej między Polską a Litwą

Zygmunt August

Wielki mistrz zakonu krzyżackiego, po sekularyzacji państwa zakonnego pierwszy władca Prus Książęcych

Albert Hohenzollern

Wybitny jezuita, kaznodzieja, doradca króla Zygmunta III Wazy, czołowy przedstawiciel kontrreformacji Rzeczypospolitej

Piotr Skarga

Jezuita, tłumacz Biblii na język polski

Jakub Wujek

Pochodzący z Francji pierwszy król Polski wybrany w wyniku wolnej elekcji

Henryk Walezy

Pochodzący z Siedmiogrodu król Polski panujący w latach 1576-1586

Stefan Batory

Siostra Zygmunta Augusta, żona Stefana Batorego

Anna Jagiellonka

Żyjący w XVI wieku wybitny polityk, hetman wielki koronny, założyciel idealnego miasta renesansowego

Jan Zamojski

Najwybitniejszy naukowiec polskiego renesansu, astronom, lekarz, ekonomista

Mikołaj Kopernik

Pisarz renesansowy, nazywany ojcem literatury polskiej, autor dzieł "Żywot człowieka poczciwego" i "Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem"

Mikołaj Rej

Najwybitniejszy pisarz polskiego renesansu, autor działu "Treny" i "Odprawa posłów greckich"

Jan Kochanowski

Najwybitniejszy pisarz polityczny polskiego renesansu, autor dzieła "O poprawie Rzeczypospolitej"

Andrzej Frycz Modrzewski

Król, który przeniósł stolicę Polski z Krakowa do Warszawy

Zygmunt III Waza

Syn Zygmunta III Wazy, drugi przedstawiciel tej dynastii na tronie polskim

Władysław IV

Król Polski, w okresie swego panowania musiał się zmierzyć z takimi wydarzeniami, jak: powstanie Chmielnickiego i potop szwedzki

Jan Kazimierz

Hetman wsławiony wielkim zwycięstwem w bitwie pod Kircholmem

Jan Karol Chodkiewicz

Hetman wsławiony wielkim zwycięstwem pod Kłuszynem w 1610 roku

Stefan Żółkiewski

Hetman wspomniany w trzeciej zwrotce polskiego hymnu

Stefan Czarniecki

Określenie dwóch kolejnych osób podających się za cudownie ocalałego syna cara Iwana Groźnego

Dymitr Samozwaniec

Przywódca rozpoczętego w 1648 roku powstania kozackiego na Ukrainie

Bohdan Chmielnicki

Król Polski w latach 1669-1673

Michał I

Hetman, a następnie król Polski, pogromca Turków w bitwie pod Wiedniem

Jan III Sobieski

Pierwszy władca Rzeczypospolitej saskiej dynastii Wettinów

August II Mocny

Władca Rzeczypospolitej w latach 1733-1763

August III

Polski magnat, w pierwszej połowie XVIII wieku dwukrotnie wybrany na króla Polski

Stanisław Leszczyński

Reformator szkolnictwa, założyciel Collegium Nobilium, autor dzieła "O skutecznym rad sposobie"

Stanisław Konarski

Ostatni król I Rzeczypospolitej

Stanisław August Poniatowski

Poseł na sejm zbiorowy w 1772 roku, zasłynął oporem przeciwko zatwierdzeniu rozbioru, bohater obrazu Jana Matejki

Tadeusz Rejtan

Jeden z najwybitniejszych reformatorów polskiego Oświecenia, działacz Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca konstytucji 3 maja

Hugo Kołłątaj

Pseudonim pochodzącego z Włoch nadwornego malarza króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, autora licznych obrazów przedstawiających XVIII-wieczną Warszawę

Canaletto

Nadworny malarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, autor obrazu z cyklu Pocztu królów polskich, portretów Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz obrazu "Nadanie Konstytucji Księstwa Warszawskiego przez Napoleona"

Marcello Bacciarelli

Określany jako "ojciec polskiego teatru", dyrektor utworzonego w 1765 roku Teatru Narodowego

Wojciech Bogusławski

Biskup warmiński, najwybitniejszy literat polskiego Oświecenia, napisał: Bajki, Satyry, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki

Ignacy Krasicki

Marszałek Sejmu Wielkiego, jeden z przywódców stronnictwa patriotycznego, współtwórca konstytucji 3 maja

Stanisław Małachowski

Prezydent Warszawy w okresie Sejmu Wielkiego, przywódca ruchu na rzecz nadania mieszczaństwa praw politycznych i obywatelskich

Jan Dekert

Bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, wojny w obronie konstytucji 3 maja oraz powstania nazwanego od jego nazwiska

Tadeusz Kościuszko

Bratanek ostatniego króla Rzeczypospolitej, uczestnik wojny w obronie konstytucji 3 maja, dowódca wojsk Księstwa Warszawskiego

Józef Poniatowski

Chłopski kosynier, bohater bitwy pod Racławicami

Bartosz Głowacki

Twórca i dowódca Legionów Polskich we Włoszech

Jan Henryk Dąbrowski

Polski działacz niepodległościowy w okresie napoleońskim, twórca tekst polskiego hymnu

Józef Wybicki

Terytorium przyłączone do Rzeczypospolitej z czasach Zygmunta Augusta, obejmująca tereny dzisiejszej Łotwy i częściowo Estonii

Inflanty

Wydarzenie z roku 1525 uwiecznione na słynnym obrazie Jana Matejki

Hołd pruski

Wojna o Inflanty toczona w latach 1563-1570 pomiędzy Rzeczpospolitą, Danią i Szwecją

I wojna północna

Akt prawny z roku 1505 dający szlachcie prawo decydowania o losach państwa

konstytucja nihil novi

Zjazd szlachty z danego terenu, na którym dyskutowano i podejmowane decyzje w ważnych sprawach lokalnych

sejmik

Parlament Rzeczypospolitej

sejm

Określenie ustroju Rzeczypospolitej od 1505 roku, podkreślające dominacją i równości prawną stanu szlacheckiego

demokracja szlachecka

Najniższa pod względem materialnym warstwa stanu szlacheckiego

gołota

Nazwa warstwy szlachty posiadających własne gospodarstwo, nie posiadającej poddanych

szlachta zaściankowa

Określenie warstwy szlachty posiadającej od jednej do kilku wsi

szlachta średnia

Najbogatsza warstwa szlachty, właściciele rozległych terenów w Rzeczypospolitej

magnaci

Nazwa dokumentu uchwalonego w 1573 roku, gwarantującego szlachcie swobodę wyznania i zakaz prześladowań religijnych

konfederacja warszawska

Umowa z roku 1596, na mocy której podporządkowana papieżowi wyznawców prawosławia na terenie Rzeczypospolitej

unia brzeska

Wielkie gospodarstwo rolne lub rolno-hodowlane należące do szlachcica

folwark

Unia realna zawarta w 1569 roku między Polską a Litwą

unia lubelska

Rzeczywista połączenie dwóch lub więcej państw w jedną całość

unia realna

Urzędnik sprawujący władzę w Rzeczypospolitej w okresie między śmiercią dotychczasowego władcy a wyborem i koronacją nowego władcy

interrex

Zbiór najważniejszych praw obowiązujących w Rzeczypospolitej, które musiał zatwierdzić Każdy nowo wybrany król

artykuły henrykowskie

Osobiste zobowiązania nowo wybranego króla wobec Rzeczypospolitej

pacta conventa

Określenie okresu wojen polsko-szwedzkich z lat 1655-1660

potop szwedzki

Wsławiony licznymi zwycięstwami na polach bitew polska ciężka jazda konna

husaria

Najwyższy stopień wojskowy, główny dowódca wojsk polskich lub litewski w Rzeczypospolitej

hetman

Prywatne wyprawy zbrojne Polski magnesów na Rosję na początku XVII wieku

dymitriady

Zorganizowana na sposób wojskowy ludność zamieszkująca tereny południowo-wschodniej Ukrainy

Kozacy

Imienny spis kozaków przyjętych do służby wojskowej w Rzeczypospolitej

rejestr kozacki

Zawarta w 1654 roku umowa między Rosją a Kozakami, oddająca Ukrainę pod panowanie rosyjskie

ugoda perejasławska

Popularne określenie zwycięskiej wyprawy Jana III Sobieskiego przeciwko Turkom w 1683 roku

odsiecz wiedeńska

Zasada umożliwiająca pojedynczą posłowi zerwanie obrad sejmu

liberum veto

Związek szlachty zawierany w celu realizacji określonych celów

konfederacja

Zbrojne wystąpienie szlachty przeciwko królowi

rokosz

Funkcjonująca od końca XVI wieku do XVIII wieku ideologia i styl życia polskiej szlachty

sarmatyzm

Nazwa proreformatorskiego ugrupowania magnackiego związanego z rodem Czartoryskich

Familia

Uchwalony po raz pierwszy z 1768 roku przeciwstawiający się wszelkim reformom zbiór przepisów obowiązujących w Rzeczypospolitej

prawa kardynalne

Zbrojny związek szlachty utworzony w 1768 roku w celu przeciwstawienia siły integracji Rosji w sprawy Rzeczypospolitej oraz w obronie wolności szlacheckiej

konfederacja barska

Reformatorski sejm obradujący w latach 1788-1792

sejm czteroletni

Ustawa Sejmu Wielkiego nadająca szereg praw politycznych i obywatelskich w mieszczanom

prawo o miastach

Najważniejsza ustawa Sejmu Wielkiego, gruntownie reformująca ustrój Rzeczypospolitej

konstytucja 3 maja

Spisek magnacki zawiązany w 1792 roku w porozumieniu z carycą Katarzyną II w celu obalenia konstytucji 3 maja

konfederacja targowicka

Nazwa polskich oddziałów wojskowych utworzone w 1797 roku we Włoszech

Legiony Polskie

Nazwa państwa utworzonego w 1807 roku na mocy pokoju tylżyckiego

Księstwo Warszawskie

Układ w Krakowie i wynikający z niego hołd pruski

1525

Unia Lubelska

1569

Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej

1772

Rok uchwalenia konstytucji 3 maja

1791

Drugi rozbiór Rzeczypospolitej

1793

Trzeci rozbiór Rzeczypospolitej

1795

Utworzenie Legionów Polskich we Włoszech

1797

utworzenie Księstwa Warszawskiego

1807