historia

akademizm

kierunek w malarstwie i rzeźbie europejskim rozwijający się w 18 i 19 wieku odwołujący się do kanonów antycznych i renesansowych związanych z funkcjonującymi wówczas Akademii Sztuk Pięknych

antypapież

nie uznawany przez kościół katolicki papież wybrany przez opozycyjno grupę duchowieństwa

arabizacja

proces polegający na przyswajaniu lub na rzucaniu kultury arabskiej a także języka arabskiego

arianizm

doktryna teologiczna stworzona przez ariusza negująca równość osób Trójcy Świętej

Arka Przymierza

wykonana z drewna akacjowego skrzynia obita z obydwu stron złotą blachą uznawana w religii judaistycznej za symbol przymierza Żydów z Jahwe wewnątrz niej zajmował się dwie kamienne tablice z tekstem dekalogu zaginela w trakcie najazdu nabuchodozora 2

beneficjum

czasowe albo dożywotnie prawo czerpania dochodów z gruntu nadane przez seniora wasalowi w zamian za służbę wojskową

bojarzy

wielcy właściciele ziemscy panowie feudalni na Rusi a następnie w Rosji

brąz

stop miedzi i cyny z dodatkiem innych metali

Bulla

urzędowy dokument papieski Cesarski lub królewski wydawany w sprawach szczególnej wagi opatrzony pieczęcią

cech

organizacja zawodowa społeczna skupiające rzemieślników wykonujących ten sam zawód w danym mieście

chomąto

uprząż najczęściej drewniana i podbite skórą mocowana na szyi wołu lub konia wykorzystywanych do ciągnięcia wozu pługa

Cytadela

samodzielna dominująca na danym miastem lub obszarem fortyfikacja wznoszona w miejscach posiadających znakomite warunki obronne

Cześnik

w średniowiecznej Polsce urzędnik dworski dbający o zaopatrzenie piwnic

czynsz

w okresie feudalizmu stały świadczenie wznoszone przez chłopa na rzecz właściciela gruntu w zamian za ich użytkowania

demokracja

forma ustroju politycznego opierająca się na równoprawny udziale w sprawowaniu władzy wszystkich posiadających prawa obywateli

devotio Moderna

model religijności w kościele katolickim powstały pod koniec 14 wieku Jego zwolennicy poszukiwali osobistego kontaktu z Bogiem praktykowali umiarkowaną ascezę i kładli nacisk na indywidualną modlitwę i przestrzeganie przykazań

diaspora

rozproszenie osob jednej narodowosci wsrod innych lub wyznawcow okreslonej religii pomiedzy inowieracmi. diasporq nazywamy rowniez rozproszenie zydow poza palestyna

dieta

wynagrodzenie przyznawane z tytulu pelnienia danwj funkcji. Wyplacano je min uczestnikowm posiedzen eklezji oraz rqdy pieciuset w starozytnych atenach

druzyna

średniowieczny w państwach plemiennych oraz marchew patrymonialny formacja zbrojna pozostające pod bezpośrednimi rozkazami na utrzymaniu króla lub ksiecia

dziesięcina

stała danina pobierana przez kościół

dzihad

zapisane w koronie obowiązek religii ile każdego muzułmanina polegający na szerzeniu islamu zarówno metodami pokojowymi jak i poprzez walkę mowi sie na to swieta wojna

Dżuma

ciężka choroba zakaźna przenoszona przy Prawdopodobnie za pośrednictwem szczurów i pcheł wybuchla w 1347

ekskomunika klątwa

kara kościelna wykluczająca osobę z życia wspólnoty religijnej

Enklawa

państwo otoczone ze wszystkich stron terytorium innego państwa

ewolucja

długotrwały proces polegający na stopniowych przemianach które dokonują się w obrębie cech gatunkowych kolejnych pokoleń

feudalizm

porządek wasalno lennego charakterystyczne dla gospodarstwa organizacji gospodarki i społeczeństwa w Europie między 5 a 12 wiekiem

Faktoria handlowa

placówka założona w celu prowadzenia wymiany towarów z ludnością zamieszkująca dany zazwyczaj odległy obszar

demagogowie

w starożytnych Atenach politycy uznawani za przywódców ludu

Azyl

w starożytnych Atenach było tam miejsce gdzie mógł uciec niewolnik który był źle traktowany przez pana

gallikanizm

nurt polityczno-religijne w kościele francuskim dążący do zwiększenia jego niezależności od Papieży i przyznania szerszych uprawnień monarchom

Gildia

Organizacja zrzeszająca kupców działających w danym mieście funkcje pełnione przez gildię Były podobne do zadań organizacji i skupiających Rzemieślników

glejt list żelazny

w średniowieczu wystawiony przez monarchę dokument gwarantujący danej osobie nietykalność na terytorium jego państwa

gnuśni królowie

określenie ostatnich władców frankijskich z dynastii Merowingów panujący w latach 639 751 powstało w sytuacji stopniowego tracenia przez nich realnej władzy królewskiej na rzecz arystokracji

gospodarka naturalna

typ gospodarki w której produkcji przeznacza się jedynie na zaspokojenie własnych potrzeb producenta a nie na wymianę handlową

gospodarka przemienno odłogowa

typ gospodarki polegający na użytkowaniu pola przez kilka lat a następnie po pozostawieniu go odłogiem na kilka kolejnych lat

gospodarka towarowo-pieniężna

typ gospodarki stanowiący przeciwieństwo gospodarki naturalnej polegający na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do transakcji kupno sprzedaż

groby kopułowe

podziemne budowle w wykuwane w zboczach gór każda z nich składała się z trzech części korytarza prowadzącego do wnętrza grobowca przedsionka i okraglej kopuly

groby szybowe

grobowce w postaci głębokich wąskich Dołów tak zwanych szybów i boczne ściany obudowane kamieniami a w wyższych partiach z suszonymi cegłami

handel lewantyński

handel prowadzony szlakiem łączący Europę z lewantem i dalekim wschodem

hegemonia

przywództwo i przewaga danego państwa organizacji lub grupy nad innymi

herezja

poglądy religijne uznawane za sprzeczne z oficjalną doktryna kościoła

hidżra

ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny

hrabstwo

jednostka administracyjna monarchii francuskiej

husytyzm

w 15 i 16 wieku ruch o charakterze religijnym społecznym i Narodowym w Czechach zainicjowany przez Jana Husa

ideogram

umowny znak pisemny wyrażający określoną treść bez użycia liter

immunitet

w średniowieczu przywilej nadawany przez monarchę właścicielowi ziemskiemu

imperium

charakteryzuje się wielkim obszarem terytorialnym słabszych krajów

indoeuropejczycy

grupa Ludów posługujących się językami indoeuropejskim i wychodzącymi się od od jednego prajęzyk a

Inflanty

kraina historyczna położona Dźwiną i Zatoką Ryską 3 dni wieczór zamieszkiwały ją plemiona Bałtów oraz plemiona ugrofińskie

Inkwizycja

instytucja kościoła katolickiego powołana do wykrywania i zwalczania herezji powstala w 2 poloqie 12 w

inskrypcja

napis wyryty w twardym materiale

interdykt

zakaz odprawiania obrzędów religijnych przez daną osobę na określonym terytorium

islamizacja

proces polegający na rozpowszechnianiu islamu na terenach podbitych przez Arabów

Jahwe

imię Boga będącego istotą kultu religijnego w judaizmie chrześcijaństwie

jarłyk

zgoda na sprawowanie władzy zwierzchniej wydana przez chanów książęcą ruskim w okresie uzależnienia Rusi od złotej ordy

kalif

tytuł następców proroka Mahometa nadawany od 7 wieku przywódcą na muzułmańskich państw kalifatow

kanclerz

w średniowiecznej Polsce urzędnik dworski sprawujące pieczę nad kancelarią a także kaplicą Dworską

Kasztelan

w średniowiecznej Polsce urzędnik lokalny zajmujący się ściąganiem danin obronności i sądownictwem na terenie kasztelani

katarzy albigensi

ruch heretycki istniejący w 1113 wieku we Francji i we Włoszech jego przedstawicieli głosi dualizm Boga ich zdaniem warunkiem zbawienia było odrzucenie świata doczesnego zostali wytępienie w efekcie francuskich krucjat

kazuistyka

wyznaczanie zasad prawnych poprzez przewidywanie konkretnych sytuacji przypadków zamiast odnoszenia się do ogólnych tez

kodeks

zbiór przepisów prawnych

kodyfikacja

zebranie i usystematyzowanie poszczególnych przepisów prawnych w jedną całość

kolonizacja na prawie niemieckim

proces przeprowadzany w średniowieczu na słabiej zaludnione ziemiach polskich polegał na sprowadzaniu osiedlaniu tam ludności z zachodu

komornik

w średniowiecznej Polsce urzędnik zarządzający gospodarką dworu i skarbem państwa

koncyliaryzm

pogląd w kościele katolickim głoszący wyższość soboru powszechnego jako reprezentacji wszystkich chrześcijan z papieżem

koniuszy

zajmuje się Stajnia monarchy

konklawe

zgromadzenie zwoływane w celu dokonania wyboru nowego papieża

kortezy

parlament stanowe funkcjonujących w państwach półwyspu iberyjskiego

kreacjonizm

pogląd mówiący o tym że świat został stworzony przez Boga z niczego

Kult solarny

oddawanie czci słońcu I związanym z tym bóstwo

kwadowie swewowie

lud germański zamieszkujący dorzecza niddy fuldy i Lachnu na terenie dzisiejszych Niemiec

kworum

liczba członków danego zgromadzenia niezbędna do prowadzenia obrad

lenno

grunty nadawane przez seniora wasalowi podczas uroczystości zwanej hołdem lennym

łowczy

zajmuje się umowami monarchy

Majordom

w średniowiecznej Europie urzędnik zajmujący się administracją dworu Models

Marchia

w państwie Karolingów i w średniowiecznych Niemczech teren przygraniczny zarządzany przez podlegającego bezpośrednia cesarzowej margrabiego utworzony w celu strzeżenia najbardziej zagrożonych obszarów

metropolia

macierzysta Police osadników którzy zasiedli nowy obszar w czasach wielkiej kolonizacji greckiej

miecznik

urzędnik zajmujący się zbrojownia monarchy

minuskuła karolińska

rodzaj pisma stworzony w 11 wieku przez kopistów karolińskich miał jednolity czytelny kształt co znacznie ułatwia zapisywanie i odczytywanie dokumentów

monarchia elekcyjna

ustrój polityczny w którym nowego monarcha wybiera społeczeństwo

monarchia patrymonialna

ustrój którego podstaw leżało przekonanie że państwo jest prywatną własnością dynastii

monarchia stanowa

ustrój polityczny powstały Dzięki wyodrębnieniu zróżnicowanych grup społecznych zwanych Stanami

monastycyzm

forma religijności polegająca na życie we wspólnocie klasztornej zgodnie z określoną regułą

monoteizm

wiara w jednego boga

nepotyzm

faworyzowanie członków własnej rodziny przy obsadzaniu stanowisk

niewola awiniońska

okres w dziejach kościoła katolickiego trwający od 1309 do 1377 roku siedziba papieską przeniesiono wówczas stadionu wybierani w owym czasie papierze byli Francuzami i faworyzowani tamtejszą monarchę

nikolaizm

pogardliwe określenie łamania przez duchownych celibatu i pozostawania przez nich w związkach małżeńskich

nobilitacja

nadanie szlachectwa osobie należącej do niższego stanu oraz jej potomkom

oligarchia

forma rządów w której władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodząca się z warstw uprzywilejowanych

Opole

we wczesnośredniowiecznej Polsce Wspólnota Sąsiedzka składająca się z osad i gospodarstw położonych blisko siebie Głównym ośrodkiem Opola był gród

Osada służebna

Osada której mieszkańcy byli zobowiązani do określonych świadczeń i praca rz Księcia

ostracyzm

procedura stosowanie raz w roku w starożytnych Atenach polegała na tajnym głosowaniu obywateli na ostrakon wprowadziła do wygrania polityka który opinii większości mógł zagrażać Polis

palatyn wojewoda

w monarchii Piastowskiej w 11 13 wieku najwyższy rangą urzędnik dworski

pańszczyzna

forma renty socjalnej polegająca obowiązkowej i bezpłatnej pracy chłopów na gruntach które znajdowały się pod bezpośrednim zarządem pana

pieczęć cylindryczna

pieczeń w formie walca pokryte reliefem a także inskrypcja On często przedstawiana na niej sceny z życia codziennego

Podgrodzie

we wczesnym średniowieczu osada funkcjonująca w sensie dwie grodu stanowiąca jego zaplecze pod gospodarcze

politeizm

wiara w wielu bogów

prawo składu

przywilej handlowy nadawane miasto przez monarchów Na jego mocy nie można było przewozić towarów bez wystawienia ich na sprzedaż kupcom

prawo wychodu w

możliwość opuszczenia wsi przez chłopa bez zgody pana ograniczona tylko koniecznością spełnienia warunków umowy

prowincja Kościelna arcybiskupstwo metropolia

jednostka organizacyjna kościoła składająca się z kilku diecezji

pryncypat

zasada władzy monarszej sprowadzana z reguły w związku z podziałem państwa na dzielnice zgodnie z którą najstarszy z książąt dzielnicowych miał sprawować władzę zwierzchnią nad pozostałymi