Geografia SPOŁECZNO-EKONOMICZNA

Konflikt zbrojny

starcie między dwoma lub więcej grupami zbrojnymi, często z użyciem przemocy.

Wojna domowa

konflikt zbrojny pomiędzy różnymi grupami w obrębie tego samego kraju.

Konflikt etniczny

konflikt między różnymi grupami etnicznymi.

Konflikt terytorialny

spór o granice i kontrolę nad terytorium.

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

międzynarodowa organizacja mająca na celu promowanie pokoju i współpracy międzynarodowej.

Unia Europejska (UE)

- polityczno-gospodarcza unia 27 krajów europejskich.

NATO (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego)

sojusz wojskowy założony w 1949 roku przez kraje północnoatlantyckie.

ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej)

organizacja promująca współpracę polityczną i ekonomiczną w Azji Południowo-Wschodniej.

G20 (Grupa Dwudziestu)

forum rządów i szefów banków centralnych z 20 największych gospodarek świata.

Bank Światowy

międzynarodowa instytucja finansowa oferująca pożyczki na projekty rozwojowe w krajach rozwijających się.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

organizacja międzynarodowa wspierająca stabilność walutową i finansową.

Światowa Organizacja Handlu (WTO)

globalna organizacja regulująca handel międzynarodowy.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

organizacja promująca polityki mające na celu poprawę gospodarczego i społecznego dobrobytu.

Terytoria zależne

regiony, które nie posiadają pełnej niezależności politycznej i są zarządzane przez inny kraj.

Kolonializm

praktyka dominacji przez kraj nad innym obszarem, często związana z eksploatacją.

Dekolonizacja

proces uzyskiwania niepodległości przez kolonie.

Samorząd terytorialny

forma zarządzania umożliwiająca mieszkańcom terytoriów zależnych pewien stopień autonomii.

Terytoria zamorskie

obszary poza granicami kontynentalnymi kraju zarządzającego, ale pod jego suwerennością.

Demografia

nauka badająca populacje ludzkie pod kątem struktury, rozwoju i problemów.

Przyrost rzeczywisty

całkowity wzrost populacji, uwzględniający migracje oraz wzrost naturalny.

Migracja

przemieszczanie się ludzi między miejscami stałego pobytu.

Emigracja

opuszczenie kraju lub regionu w celu osiedlenia się w innym miejscu.

Imigracja

przybycie do kraju lub regionu w celu osiedlenia się.

Urbanizacja

proces przenoszenia ludności z obszarów wiejskich do miast oraz rozrost miast.

Suburbanizacja

rozprzestrzenianie się obszarów miejskich poza granice administracyjne miasta.

Depopulacja

spadek liczby ludności w danym obszarze.

Starzenie się populacji

wzrost odsetka osób starszych w populacji.

Piramida wieku

graficzne przedstawienie struktury wiekowej populacji.

Wskaźnik dzietności

średnia liczba dzieci urodzonych przez kobietę w wieku rozrodczym.

Wskaźnik urodzeń

liczba urodzeń na 1000 osób w ciągu roku.

Wskaźnik zgonów

liczba zgonów na 1000 osób w ciągu roku.

Struktura zawodowa

podział ludności według sektorów i rodzajów wykonywanej pracy.

Gęstość zaludnienia

liczba osób na jednostkę powierzchni.

Przewidywana długość życia

średnia liczba lat życia przewidywana przy urodzeniu.

Wskaźnik analfabetyzmu

odsetek osób, które nie potrafią czytać ani pisać.

Wskaźnik zatrudnienia

stosunek liczby zatrudnionych osób do całkowitej liczby osób w wieku produkcyjnym.

Wskaźnik bezrobocia

procent ludności aktywnej zawodowo, która nie ma pracy, ale jej szuka.

Wskaźnik urbanizacji

odsetek populacji żyjącej w obszarach miejskich.

Megalopolis

ciąg metropolii, które zrosły się w jeden wielki obszar miejski.

Aglomeracja miejska

obszar składający się z miasta centralnego i przylegających do niego miejscowości.

Konurbacja

obszar powstały w wyniku złączenia kilku ośrodków miejskich.

Zrównoważony rozwój miast

rozwój urbanistyczny uwzględniający potrzeby ekologiczne, ekonomiczne i społeczne.

Rewitalizacja

proces odnowienia zdegradowanych obszarów miejskich.

Slumsy

biedne, zaniedbane dzielnice w dużych miastach, charakteryzujące się złymi warunkami mieszkaniowymi.

Rozwój peryferyjny

rozwój obszarów na obrzeżach miast, często bez odpowiedniej infrastruktury.

Planowanie przestrzenne

proces planowania i organizacji przestrzeni w celu osiągnięcia optymalnego wykorzystania terenu.

Rolnictwo

działalność gospodarcza obejmująca uprawę roślin i hodowlę zwierząt.

Rolnictwo ekstensywne

system rolniczy, w którym stosuje się niski poziom nakładów pracy i kapitału w stosunku do powierzchni ziemi.

Rolnictwo intensywne

system rolniczy, w którym stosuje się wysoki poziom nakładów pracy i kapitału na jednostkę powierzchni.

Rolnictwo zrównoważone

praktyki rolnicze zaprojektowane w taki sposób, aby chronić środowisko, rozszerzać zasoby naturalne i utrzymywać ich produktywność i wartość użytkową w przyszłości.

Hodowla zwierząt

chów i pielęgnacja zwierząt, głównie dla żywności (mięso, mleko, jaja) i innych produktów, takich jak skóra i wełna.

Płodozmian

praktyka uprawiania różnych rodzajów roślin na tej samej działce w sekwencyjnych sezonach.

Monokultura

uprawa jednego typu rośliny na dużej powierzchni i przez dłuższy czas.

Erozja gleby

proces usuwania górnej warstwy gleby przez wiatr lub wodę, często pogarszany przez praktyki rolnicze.

Degradacja gleby

obniżenie jakości gleby na skutek procesów chemicznych, fizycznych i biologicznych.

Żywność ekologiczna

żywność wyprodukowana bez użycia syntetycznych pestycydów, nawozów chemicznych, modyfikacji genetycznych i żeńskich hormonów wzrostu.

Agroturystyka

połączenie rolnictwa i turystyki, oferujące gościom doświadczenie życia na wsi i bezpośredni kontakt z produkcją żywności.

Przemysł

sektor gospodarki zajmujący się przetwarzaniem surowców na produkty.

Rewolucja przemysłowa

okres szybkich zmian w produkcji, który rozpoczął się w XVIII wieku, charakteryzujący się przejściem od ręcznej produkcji do maszynowej.

Industrializacja

proces rozwoju przemysłu w regionie lub kraju.

Deindustrializacja

spadek znaczenia przemysłu w gospodarce, zazwyczaj związany z zamknięciem zakładów produkcyjnych.

Przemysł ciężki

gałąź przemysłu zajmująca się produkcją towarów wymagających dużych nakładów kapitałowych, jak stal czy cement.

Przemysł lekki

gałąź przemysłu zajmująca się produkcją towarów konsumpcyjnych, jak odzież czy elektronika.

Przemysł wydobywczy

sektor przemysłu zajmujący się ekstrakcją surowców naturalnych.

Przemysł przetwórczy

przemysł zajmujący się przekształcaniem surowców w produkty gotowe do sprzedaży.

Przemysł zaawansowany technologicznie

sektor przemysłu wykorzystujący najnowocześniejsze technologie w procesie produkcyjnym.

Przemysł zbrojeniowy

sektor zajmujący się produkcją i sprzedażą uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Sektor usług

część gospodarki zajmująca się produkcją usług zamiast dóbr.

Strefa przemysłowa

wyznaczony obszar przeznaczony głównie pod działalność przemysłową.

Park technologiczny

obszar z infrastrukturą skierowaną na firmy z branży technologicznej i badawczej.

Klaster przemysłowy

skupisko powiązanych firm, dostawców i instytucji w określonej lokalizacji.

Outsourcing

praktyka przekazywania niektórych procesów produkcyjnych lub usług firmom zewnętrznym, często w innych krajach.

Offshoring

przenoszenie działalności produkcyjnej do innych krajów, gdzie koszty produkcji są niższe.

Badania i rozwój (R&D)

działalność przedsiębiorstw i organizacji mająca na celu innowacje i rozwój nowych produktów i technologii.

Certyfikaty ekologiczne

oznaczenia potwierdzające, że produkt został wytworzony zgodnie z określonymi normami środowiskowymi.

Logistyka

zarządzanie przepływem dóbr od miejsca produkcji do miejsca konsumpcji.

Łańcuch dostaw

sieć firm, osób, technologii, działań, informacji i zasobów zaangażowanych w produkcję i dostarczenie produktu do konsumenta.

Przemysł oparty na wiedzy

sektor gospodarki, który polega na intelektualnym kapitale, w tym IT, biotechnologii i usługach projektowych.

Przemysł 4.0

pojęcie odnoszące się do czwartej rewolucji przemysłowej, charakteryzującej się zwiększonym wykorzystaniem technologii cyfrowych i automatyzacji w produkcji.