familia uno

zawarcie małżeństwa w prawie rzymskim było czynnością

prywatną, nieformalną

w rzymie istniała też bardzo silna

patria potestas

prawo rzymskie uznawało prawne więzi

tylko pomiędzy ojcem a dziećmi zrodzonymi z iustum matrimonium

na czele rzymskiej rodziny stał

pater familias

pater familias

właściciel majątku i zwierzchnik osób będących pod jego władzą, głowa rodziny

manus

władza nad żoną

patria potestas

władza nad dziećmi

dominica potestas

władza nad niewolnikami

sponsalia

zaręczyny

w prawie archaicznym zaręczyny były zawierane w formie

uroczystego kontraktu słownego przez ojców osób zaręczających się lub przez samych narzeczonych, o ile byli osobami sui iuris

zaręczyny w prawie archaicznym polegały na

przyrzeczeniu oddania przyszłej żony pod władzę przyszłego męża, w przypadku niedotrzymania tego przyrzeczenia można było domagać się zapłaty kary pieniężnej

pod koniec republiki i w okresie pryncypatu zaręczyny zawierano za pomocą

nieformalnego porozumienia, ich zerwanie nie pociągało za sobą żadnych konsekwencji

w okresie prawa poklasycznego wprowadzono tzw.

zadatek zaręczynowy

zadatek zaręczynowy

jeśli zaręczyny zerwał zaręczony to tracił zadatek, jeśli narzeczona to musiała zwrócić, początkowo poczwórną, potem podwójną wartość zadatku zaręczynowego

quasiadfinitas

stosunek pomiędzy jednym narzeczonym a krewnymi drugiego (zbliżony do powinowactwa)

małżeństwo

związek mężczyzny i kobiety obejmujący nierozłączny sposób życia

ojciec miał nad dziećmi zrodzonymi z iustum matrimonium

prawo życia i śmierci

decydujące dla istnienia małżeństwa znaczenie miała

trwała zgodna wola mężczyzny i kobiety pozostawania w związku małżeńskim

affectio maritalis

zgodna wola mężczyzny i kobiety na pozostawanie w związku małżeńskim

dla osób alieni iuris do zaistnienia małżeństwa potrzebna była

zgoda zwierzchników familijnych

wyrażenie zgody zwierzchników rodzinnych (w przypadku osób alieni iuris)

było uznawane za chwilę powstania małżeństwa

wymogi iustum matrimonium

1. conubium 2. zgoda 3. dojrzałość fizyczna nupturientów (odpowiedni wiek dla chłopców 14 lat dla dziewcząt 12 4. wola pozostawania w związku małżeńskim

conubium

możność zawarcia małżeństwa uznanego w prawie rzymskim

conubium posiadał

obywatel rzymski lub osoba której przyznano ius conubium

conubium nie było pomiędzy

krewnymi, senatorami a wyzwolenicami

prawo rzymskie nie ingerowało w sumie w sposób

zawarcia małżeństwa

prawo rzymskie nie regulowało też

rozwiązania małżeństwa

w rzymie uważano, że małżeństwo trwa tak długo

jak długo istnieje wola pozostawania w nim

małżeństwo przestawało istnieć też małżonkowie

doszli do zgodnego porozumienia co do jego rozwiązania, bądź też gdy jedno z małżonków wyraziło wolę zerwania związku

divortium

porozumienie co do rozwiązania małżeństwa

repudium

wola zerwania związku (małżeństwa)

w małżeństwach połączonych z conventio in manum zerwania mógł dokonać

najpewniej tylko mąż

w małżeństwach niepołączonych z conventio in manum

każda ze stron mogła samodzielnie wyrazić wolę zerwania związku

w prawie poklasycznym wprowadzono

pisemne oświadczenie rozwodu jako formę obligatoryjną (za pomocą listu libellus repudii)

libellus repudii

list za pomocą którego oświadczało się rozwód

małżeństwo rozwiązywało się też przez

śmierć oraz capitis deminutio maxima (utrata wolności i obywatelstwa) lub media (utrata obywatelstwa)

conventio in manum

wejście żony pod manus męża albo jego ojca jeśli mąż był osobą alieni iuris) początkowo często, pod koniec republiki stanowiło raczej wyjątek

conventio in manum mogło nastąpić poprzez

confarreatio, coemptio badź usus

confarreatio

najbardziej skomplikowana forma, dostępna tylko dla patrycjuszy, odbywała się w obecności kapłanów i 10 świadków, a jej kulminacyjnym punktem było ofiarowanie Jowiszowi chleba orkiszowego wyrabianego ze specjalnego rodzaju ziarna

pewne funkcje kapłańskie mogli pełnić tylko urodzeni z

małżeństw, w których matka weszła pod władzę męża przez confarreatio

coemptio

prostsza forma, dokonywała się za pomocą mancypacji, podczas której w obecności 5 świadków i libripensa, za pomocą symbolicznej zapłaty, mąż jak gdyby kupował władzę małżeńską od pater familias żony lub od niej samej jeśli była osobą sui iuris

usus

żona wchodziła pod władzę męża na skutek rocznego, nieprzerwanego przebywania w jego domu.

w ususie zgodnie z u12t wystarczyło, że żona

opuściła dom męża na 3 kolejne noce by mąż nie nabywał nad nią władzy (usurpatio trinoctii)

coemptio i usus wyszły z użycia

w I w.p.n.e.

w okresie prawa klasycznego zawierana była jedynie

coemptio fiduciae causa

coemptio fiduciae causa

sposób pozbycia się niewygodnego dla kobiety tutora lub umożliwienia jej sporządzenia testamentu

gdy żona wchodziła pod władzę męża, w nowej rodzinie agnacyjnej zajmowała miejsce

agnacyjnej córki

filiae loco

agnacyjna córka

żona wchodząca pod władzę męża w stosunku do swych dzieci jest

agnacyjną siostrą (sororis loco), ale tylko w tym sensie, że po śmierci męża dziedziczyła na równi ze swymi dziećmi

differreatio

akt przeciwny do confarreatio

mąż uwalniał żone spod manus przez dokonanie

diffarreatio bądź remancipatio

remancipatio

akt przeciwny do coemptio i usus

stosunki osobiste między małżonkami

obowiązek wzajemnego szacunku, niemożność wnoszenia względem siebie nawet w po ustaniu małżeństwa skarg infamujących, można wnieść jedynie odszkodowawczą

actio rerum amotarum

skarga o zwrot zabranych rzeczy

żona uzyskiwała miano

mater familias

żona dzieliła status społeczny

swojego męża

żona przychwycona na cudzołóstwie mogła być ukarana

nawet śmiercią

ujemne skutki niewierności męża wprowadzono

dopiero w okresie dominatu

uprawnienia męża w stosunku do żony zależały od tego

czy znajdowała się pod jego manus czy nie

mąż żony nawet znajdującej się pod manus

nie mógł sprzedać, zastawić, nie miał nad nią prawa życia i śmierci

w małżeństwie połączonym z conventio in manum mąż

sprawował nad żoną sądownictwo przy pomocy tzw. sądu domowego

sąd domowy

najbliżsi krewni zarówno od rodziny żony jak i męża

mąż był właścicielem całego majątku jeśli

żona wchodziła pod manus

jeśli żona nie wchodziła pod manus i była osoba sui iuris

sama decydowała o swoim majątku

posag

przysporzenie majątkowe ustanowione na rzecz męża

dos

posag