dydaktyka

pedeutologia

dział pedagogiki zajmującej się zagadnieniami dotyczącymi nauczyciela

wiekszy wplyw wywiera

WIEDZA OPARTA NA DOŚWIADCZENIU

interdyscyplinarny charakter dydaktyki

dydaktyka wyrasta z psychologii

decentracja

zdolność do uświadomienia sobie, jak wygląda sytuacja widzenia z cudzej perspektywy - przyklad klasa wygląda inaczej z perspektywy ucznia oraz inaczej ze strony nauczyciela (JEAN PIAGET)

decentracja w dydaktyce

teorie z podręcznika (nagromadzenie abstrakcyjnych pojec) nalezy przelozyc na jezyk bliski uczniom; opowiadanie historii, aby przedstawic zagadnienie - dzieci lepiej zapamietuja emocjonalnie

pytania prymarne dydaktyki

jak przedstawić materiał w odniesieniu do indywidualnego doświadczenia i uprzedniej wiedzy ucznia? Jak włączyć nową wiedzę w szerszą strukturę? Jak zmierzyć przyrost wiedzy/umiejętności?

jakie są źródła wiedzy nauczyciela?

wiedza o uczniu, wiedza o przedmiocie, wiedza o prodesie kształcenia polonistycznego

najwazniejszy w dydaktyce jest...

CEL -> tresci, metody, formy organizacyjne, srodki dydaktyczne

metody badań

eksperyment, obserwacja, obserwacja, wywiady i ankiety, analiza dokumentów pedagogicznych/szkolnych, testy dydaktyczne (nauczycielskie i profesjonalne - standaryzowane), analizy statystyczne

kategorie osiągnięć

wiadomości, rozumienie, umiejętności proste i złożone

wiedza - charakter wielopłaszczyznowej aktywności umysłowej - charakter dynamiczny

B. BLOOM I L. ANDERSON od dołu: zapamiętywanie, rozumienie, stosowanie, analizowanie, ocenianie, tworzenie

jan amos komeński (XVI-XVII)

wielka dydaktyka przedstawiająca uniwersalną sztukę nauczania wszystkiego wszystkich, nauczyciel - wiedza + rzemiosło/fach + talent, zadada poglądowości (poznanie polisensoryczne), nauczanie przez zmysły, umysł+ręka+język

Jan fryderyk Herbart (XVIII-XIX)

nauczanie tradycyjne, nauczanie wychowujące, dominacja nauczyciela, rozwijanie wielostronnych zainteresowań, kierowanie + karność, odtwórczość

Jhon Dewey (XIX-XX)

uczenie/poznanje poprzez działanie, szkoła pragmatyczna, okrywanie poprzez kolejne stopnie

standardy uczestnictwa w kulturze

podmiotowy, przedmiotowy

przed rewolucją podmiotów...

wzorcem była lektura znawców -> PO: akceptacja różnych obiegów kultury; uprawomocnienie nieprofesjonalnych sposobów lektury; dostrzeżenie różnych uczniowskich sposobów odkrywania świata wartości

sposoby rozumienia istoty edukacji

Pierre Bourdieu i Jean Cloude Passeron (symboliczna przemoc); Hannah Arendt(moc symboliczna kultury, dialog tradycji ze współczesnością); Hubertus von Schoenebeck (antypedagogika); orientacja antropocentryczna/kulturocentryczna

Pierre Bourdieu i Jean Cloude Passeron

szkoła = symboliczna przemoc, arbitrarność kulturowa, myślenie o szkole nacechowane symboliczne, nauczyciel funkcjonariuszem systemu - narzuca schemat myślenia, wpajanie kolejnym genracjom wartości ważnych dla warstw społecznych sprawujących kontrolę

Hannah Arendt

moc symboliczna kultury, między czasem minionym a przyszłym, korzystamy z przeszłości (tradycji), ale uczymy dla przyszłości, kultura przestrzeń tworzona przez człowieka dla człowieka edukacja rozpoznawanie mocy sym kul - rozumienie siebie i innych

Hubertus von Schoenebeck

antypedagogika, zakwestionowanie roli tradycji kulturowej, zerwanie z zasadą, że należy wychowywać młodych, odwrócenie roli nauczyciela i ucznia, odrzucenie przymusu w edukacji, kanon wartości cenionych przez dorosłych zagraża wrodzonym predysozycją dziec

orientacja antropocentryczna/kulturocentryczna

szacunek do tradycji jako źródła naszego sposobu pojmowania współczesności, proces edukacji zaklada dialog współczesności z trafycją, uwzglęfnia kontekst egzystencjalny i aksjologiczny, koncepcja powstała w krakowie

na kształtowanie filozfii edukacji składają się

rola tradycji, cele edukacji, pozycja/rola ucznia i nauczyciela, procesy edukacji, obszar wiedzy i umiejętności, koncepcja procesu dydak

wewnętrzna teoria nauczania

Wiedza o nauczaniu oparta na doświadczeniu wywiera zdecydowanie większy wpływ na zachowania człowieka niż twierdzenia naukowe nabyte w sytuacjach formalnych.

czego może dotyczyć wewnętrzna teoria nauczania

koncepcji prowadzenia lekcji lit. i jęz. relacji nauczyciel – uczniowie, sposobu wywoływania zainteresowania podejmowaną na lekcjach problematyką, sposobu formułowania zadań, trybu oceniania, wykorzystywania materiałów pomoc.

Uwarunkowania wpływające na koncepcję edukacji polonistycznej

Wymiary przedmiotu, Uwarunkowania prawne (instytucjonalne), Wiedza z zakresu metodyki, Wiedza o procesie dydaktycznym, Wiedza o literaturze i języku, Wiedza z zakresu psychologii i pedagogiki, Kontekst kulturowo-społeczny

wewnętrzna teoria nauczania NIE odpowiada JASNO na pytania:

w jakim celu uczyć jp? jak uczyć jp? czego (treść) uczyć na jp?

Wymiary przedmiotu (klasyfikacja Zenona Urygi)

wymiar instrumentalny, wymiar historyczny, wymiar filozoficzno-społeczny, wymiar estetyczny

wymiary przedmiotu - założenia

tworca klasyfikacji Zenon Uryga, w centrum jest młody człowiek - uczestnik kultury, użytkownik języka, osoba formująca swoją tożsamość. CEL: ukazywanie różnych dróg poznania kultury, jej podporządkowania czy wartościowania, odkrywanie treści uniwersalnych

treści kształcenia właściwe lekcją jp NIE POWINNY BYĆ

prostym przenoszeniem struktury wiedzy poszczególnych dyscyplin polonistycznych czy humanistyvxnycj (NIE ROZDZIELAMY W SZKOLE NAUCZANIA POLONISTYCZNEGO NA JĘZYKOZNASTWO, LITERATUROZNASTWO I NAUKĘ O KULTURZE - uczymy tego razem)

wiedza o procesie dydaktycznym

ogólne normy postępowania dydaktycznego, normy pozwalające rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze uczniów, sugestie jak postępować realizując cele kształcenia

zasady nauczania (jak uczyć) wg Wincenta Okonia

7 ZASAD: systemowość, poglądowość, samodzielność, związek teorii z praktyką, efektywność, stopniowanie wiedzy, zasada indywidualizacji i uspołecznienia

konkretność-abstrakcja

zwiazek z fazami rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży; przejście od operacji konkretnych/praktycznych do operacji formalnych/abstrakcyjnych/hipotetyczno-dedukcyjnych; J. Piaget

kod ograniczony

charakteryzuje się pewną przewidywalnością wyborów leksykalnych i gramatycznych, jest to j potoczny i konkretny, nastawiony na przekazanie konkretnych treści

kod rozwinięty (B. Bernstein - kod rozwinięty i ograniczony)

wyrażane są nim abstrakcyjne sądy, wypowiedzi charakteryzują się bogactwem słownictwa i różnorodnością konstrukcji składniowych

uwarunkowania edukacji lingwistycznej

ogólnokulturowe, środowiskowe, edukacyjne, instytucjonalne, psychologiczne

cel kształcenia językowego

poszerzanie repertuaru zachowań językowych adekwatnych do sytuacji komunikacyjnej (uwzględnienie tego, kto i do kogo mówi oraz w jakim kontekście)

2 typy funkcjonalności (kształcenie jęz)

funkcjonalność w obrębie systemu języka (funkcjonalność teoretyczna) i w konkretnej sytuacji komunikacyjnej (funkcjonalność/płaszczyzna wykonawcza)

kompetencja językowa

polega na umiejętności tworzenia poprawnych gramatycznie i funkcjonalnie wypowieedzi

kompetencja komunikacyjna

polega na wykorzystaniu wuedzy na temat użycia języka w kontekście społecznym; uświadomienie młodemu człowiekowi istnienia różnych ról społecznych i odpowiadającego im języka

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE TOO

rozwijanie kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej

Problem kształcenia językowego

problem proporcji między wiedzą/świadomością językową a kompetencją jęz/sprawnością językową (nauka o języku, a nauka języka)

metody kształcenia sprawności językowej (pisania mówienia słuchania obserwacji)

metoda norm i instrukcji, metoda praktyki pisarskiej, metoda przekładu intersuotycznego, metoda ćwiczeń okazjonalnych, metoda anlizy i twórczego naśladowania wzoru

metoda analizy i twórczego naśladowania wzoru

3 etapy: obserwacja tekstu wzoru - ćwiczenie przekształcające tekst - samodzielne pisanie podobnego tekstu

metoda przekładu intersemiotycznego

przechodzenie od obserwacji materiałów przekładowych do ich opisu; tekst-przekład na inny system znaków-wypowiedź na temat przekładu wobec tekstu

metoda norm i instrukcji

informacje o specyfice formy - pisanie wspomagane instrukcjami nauczyciela - porównywanie prac uczmiów z normami - powtórne samodzielne redagowanie... używane do form takich jak pisanie cv, podania, życiorysu

metoda ćwiczeń okazjonalnych

wykorzystywanie wiedzy o języku w celu doskonalenia sprawności językowej; tworzenie dialogów, robienie notatek, ćwiczenie recytacji, wygłaszanie przemówień, nauka opowiadania

metoda praktyki pisarskiej

technika swobodnego tekstu, CELESTYN FREINET, metoda rozpowszechniona w ruchu nowego wychowania/szkół twórczych. Zabawa uczniów w twórców publikujących swoje pracy

struktura metody praktyki pisarskiej

pisanie swobodnych tekstów, prezentacja na forum grupy (potem klasy), wybór najciekawszego tekstu + uzasadnienie, kosmetyka językowo-stylistyczna tekstu wybranego

dydaktyka ogólna - brak jednolitej klasyfikacji metod prowadzenia zajęć, wyróżnia się 2 główne

metody podające (charakter monologowy = opowiadanie, pogadanka, wykład) i metody poszukujące (charakter dialogowy = dialog, heureza(pytanie-odpowiedź, rozmowa nauczająca)

metody nauczania klasyfikacja Wincenta Okonia (najbliższa swoistości pracy polonisty)

Bożena Chrząstowska stworzyła podział na podstawie poetyki odbioru Edwarda Balcerzana (czytelnik, wykonawca tekstu, badacz tekstu). Chrząstowska połączyła wiedzę o dydaktyki ogólnej(Okonia) z wiedzą literaturoznawczą z zakresu poetyki odbioru(Balcerzan).

strategie (klasyfikacja Bożena Chrząstowska)

Strategie: E, O, P, A... emocjonalna, operacyjna, problemowa, asocjacyjna

strategia e

emocjonalna – uczenie się przez przeżywanie, oddziaływanie na emocję. (ROLA UCZNIA CZYTELNIKA)

stregia o

operacyjna – inspirowanie do wykonywania czynności, uczenie się przez działanie. ROLA UCZNIA WYKONAWCY)

strategia p

problemowa – dochodzenie uczniów do wiedzy przez poszukiwania, stawianie pytań i rozwiązywanie dylematów. (ROLA UCZNIA BADACZA)

strategia a

asocjacyjna – ukierunkowana na podawanie i przyswajanie wiedzy gotowej. (ROLA NAUCZYCIELA BADACZA+WYKONAWCY)

eksplikacja

wzór mówienia o tekście (wykładowa meroda mówienia o literaturze)

dyskujsa i jej różne formy

– nazwanie problemu inspirującego do różnicy zdań oraz przestrzeganie przyjętych zasad/reguł wymiany poglądów. RÓŻNE FORMY: debata, dyskusja panelowa, dyskusja punktowa, sąd literacki, kapelusze myślowe (metoda 6 kapeluszy), meta plan, burza mózgów

termin a pojęcie

Znajomość terminu (nazwy) oznaczającego konkretną klasę zjawisk nie implikuje automatycznie rozumienia pojęcia, w skład którego wchodzą owe zjawiska. Terminów i ich definicji można się dość łatwo nauczyć na pamięć.

różnica między terminem a pojęciem

wynika ze sposobu ich poznania; W procesie interpretacji widać, czy uczeń przyswoił tylko termin czy rozumie skomplikowane pojęcie o tej samej nazwie

termin

jest nazwą naukową, która można przyswoić na podstawie słownikowej definicji lub np. definicji przedstawionej (podyktowanej) przez nauczyciela

pojęcie

jest poznawane w długotrwałym procesie, uczeń musi zapoznać się drogą analizy i syntezy z wieloma konkretnymi faktami, by następnie zrozumieć abstrakcje, czyli uogólnienie cech danego pojęci

cel uczenia pojęć

organizacja wiadomości w struktury poznawcze, Proces dydaktyczny ma uzmysłowić uczniowi schematy przejście między wiedzą osobistą a wiedzą, która dotyczył jedności myślenia i analizy tekstów, pojęcia pomagają w zrozumieniu swoistości dzieła lit

wiedza konceptualna (wiedza że)

zdolność definiowania pojęć według kryteriów, rozpoznawanie relacji między pojęciami, znajomość typowych przykładów

wiedza proceduralna (wiedza jak)

umiejętność funkcjonalnego wykorzystywania pojęcia w procesach analitycznych i interpretacyjnych, rozumienie nietypowych przykładów i refleksja na nimi.

uczenie się pojęć

wiedza konceptualna + wiedza proceduralna

uwarunkowania dotyczące uczenia się pojęć

wiek ucznia, poziom kompetencji jęz, fazy rozwoju umysłowego

sposoby wprowadzania pojęć

sposób dedukcyjny, sposob indukcyjny

sposób dedukcyjny

od reguły do przykładu; termin + definicja + przykład

sposób indukcyjny

od przykładu do reguły; analiza przykładu + wyodrębnieni cech pojęcia + termin

jaki typ wprowadzania pojęć powinnien dominować w edukacji polonistycznej

W edukacji polonistycznej powinien dominować sposób indukcyjny działania (na przykładach) + umiejętności + wiedza

metoda dedukcyjna

odtwórczość, pamięć, bierność/Nauczanie polega na transmisji wiedzy, na przekazywaniu faktów odkrytych przez naukę, wykorzystuje pamięć ucznia i do niej się odwołuje.

metoda indikcyjna

myślenie, twórczość, aktywność/ Nauczanie polega na uaktywnieniu myślenia jako najważniejszej umiejętności pozwalającej na aktywne uczestniczenie w świecie, analizowaniu zjawisk, doznań, wyciągnięcie wniosków i dociekaniu sensów.

Na lekcjach j. polskiego - pojęcia należy wprowadzać:

systemowo, całościowo, metodycznie

systemowo

w logicznym następstwie; od ogółu do szczegółu; koncentrycznie

całościowo

w sposób sfunkcjonalizowany; łącząc umiejętności i wiedzę

metodycznie

treści literaturoznawcze przekładać na język dydaktyki, biorąc pod uwagę wiek i kompetencję językowe ucznia danego etapu

etapy wprowadzania pojęć

propedeutyczny (wstępny), właściwy, wdrożeniowy