biologia

pierwiastki chemiczne występujące w organizmach

węgiel, wodór, tlen, azot, siarka, fosfor

związki chemiczne

woda, sole mineralne, cukry, białka, tłuszcze, kwasy nukleinowe

znaczenie wody

transport sub., wydalanie szkodliwych sub., regulacja temperatury ciała, uczestyniczy w fotosyntezie

funkcja soli mineralnych

budują części ciała organizmów, źródło pierwiastków potrzebnych do regulacji pracy organizmu

funkcje cuków

budulcowa, zapasowa (organizmy wykorzystują je do wzrostu i rozwoju), energetyczna (najważniejsza!), ochronna

funkcje białek

budulcowa, zapasowa, regulacyjna (regulacja prcesów w organizmie)

funkcje tuszczy

zapasowa, energetyczna, ochronna (np. u ssaków utrzyamnie temperatury i ochrona przed urazami)

DNA

zawiewriera info. o wszystkich cechach orgaznimu i opdowiada za przekazywanie genów potomstwu

komórka

namniejsza część organizmu zdolna do przeprowadzania czynności życiowych

podział komórek

jądrowe/bezjądrowe

komórka bezjądrowa

komórka bakterii

komórki jądrowe

komórki wszystkich organizmów z wyjątkiem bakterii

komórka zwierzęca

błona komórkowa, cytozol, jądro komórkowe, mitochondrium. wakuola, rybosomy

komórka roślinna - budowa

błona komórkowa, cytozol, jądro komórkowe, mitochondrium, rybosomy, chloroplasty, sciana komórkowa, wakuola

komórka grzyba - budowa

błona komórkowa, ściana komórkowa, wakuola, mitochondrium, cytozol, jądro komórkowe, rybosomy

komórka bakterii - budowa

błona komórkowa, cytozol, rybosomy, sciana komórkowa, nić DNA (zastepuje jądro komórkowe)

kształty komórek zwierzęcych

długa nić (np. plemnik), kula (np. komórka jajowa), długie wypustki (np. komórka nerowowa), kostka (np. komórka nabłonka)

błona komórkowa

oddziela wnętrze komórki od otoczenia i transportuje substancje do wnętrza i na zewnątrz komórki

cytozol

wypełnia komórkę, składa się z wody, soli mineralnych i innych związkółw (głównie białek)

jądro komórkowe

kieruje procesami zachodzącymi w komórce, zawiera DNA i info. genetyczne

WAKUOLA (WODNICZKA)

uczestniczy w transportowaniu, trawieniu i usuwaniu z komórki różnych substancji

mitochondrium

dostarcza energię

rybosomy

wytwarzają białka

ściana komórkowa

nadaje komórce kształt, chroniu przed uszkodzeniami i drobnoustrojami chorobotwórczymi - jest zbudowana głównie z glukozy

nić DNA

w komórce bakteryjnej peni rolę jądra komórkowego

rzęska

ruch komórki bakteryjnej

otoczka śluzowa

(w komórce bakteryjnej) chroni przed wysychaniem

samożywność

sposób odżywiana polegający na samodzielnym wytwarzaniu pokarmu podczas fotosyntezy (rośliny, bakterie, protisty)

fotosynteza

dwutlenek węga + woda + energia ———> sybstancje pokarmowe (glukoza) + tlen

dlaczego rośliny przeprowadzają fotosyntezę?

w liściach są chloroplasty, które posiadają zielony barwink - chlorofil - a on pochłania światło

jak roślina wykorzystuje sub. pokarmowe?

jako źródło energii, związki do budowy ciała i materiały zapasowe

jakie czynniki wpływają na intensywność fotosyntezy? - skutki nadmiaru/niedoboru

światło, dwutlenek węgla, woda, sole mineralne i temperatura - jakikolwiek nadmiar lub niedobór hamuje fotosyntezę

cudzożywność - kto się tak żywi

zwierzęta, grzyby, większość bakterii i niektóre protisty

cudzożywność

pobierają pokarm z otoczenia, są przystosowane do poszukiwania, pozyskiwania i trawienia pokarmu, którego same nie mogą wytowrzyć

pasożyty odźywiające się kosztem żywicieli - podział

wewnętrzne (wewnątrz ciała żywiciela) i zewnętrzne (na zewnątrz ciała żywiciela)

podział cudzożywności

organizmy zjadające inne organizmy/ pasożyty odżywiające się kosztem żywicieli/ odżywiające się szczątkami organizmów

organizmy cudzożywne zjadające inne organizmy

roślinożercy, mięsożercy (drapieżniki polują na ofiary, padlinożercy zjadają ciała martwych zwierząt), wszystkożercy

organizmy cudzożywne - pasożyty odżywiające się kosztem żywicieli

pasożyty wewnętrzne (np. tasiemiec) i zewnętrzne (np. kleszcz)

organizmy cudzożywne odżywiające się szczątkami organizmów

organizmy, ktróre trawią szczątki we wnętrzu ciała lub na zewnątrz ciała

roslinożercy

żywią się pokarmem roślinnym

mięsożercy

żywią się innymi organizmami

wszystkożercy

zjadają pokarm roślinny i zwierzęcy

oddychanie komórkowe

polega na stopniowym rozkładzie sub. pokarmowych i uwolnienieu zawartej w nich energii, zachodzi w każdej żywym orgasnizmie

oddychaniec tlenowe

glukoza + tlen ——-> dwutlenek węgla + woda + energia

wymiana gazowa

dostarczanie organizmowi tlenu i na usuwaniu z organizmu dwutlenku węgla (zwierzęta - cała powierzchnia ciała lub specjalne narządy, np. płuca, skrzela, rosliny - aparaty szparkowe)

aparat golgiego

odpowiada za przekształacanie i transportowanie białek

siateczka śródplazmatyczna

uczestniczy w wytwarzaniu i transporowanoiu białek i tłuszczu

fermentcja alkoholowa

glukoza ———-> alkohol etylowy +dwutlenek węga + energia

podział organizmów ze względu na budowę komórkową

jednokomórkowe (np. bakterie), wielkokomórkowe (np. zwierzęta)

kto przeprowadza fermentację?

bakterie, grzyby, niektóre pasożyty

co to jest fermentacja

beztlenowy rozkład substancji pokarmowych do prostszego związku, któremu towarzyszy uwolnienie energii (proces ten zachodzi w cytozolu)

oddychanie tlenowe - co to?

polega na rozkładzie sub. pokarmowych do dwutlenku wegla i wody i uwolnieniu energii (proces ten zachodzi w mitochondriach) - wymaga obecności tlenu