Biologia 3 - Milena

Systematyka to dziedzina biologii, która

zajmuje się opisywaniem, klasyfikowaniem, a także nazywaniem organizmów

Jednostki klasyfikacji biologicznej

królestwo, gromada, klasa, rząd, rodzina, gatunek

Wyróżniamy 5 królestw organizmów

bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta

Gatunek

podstawowa jednostka klasyfikacji biologicznej.

Gatunek

grupa organizmów o podobnej budowie i wymaganiach życiowych, które mogą się rozmnażać płciowo i mieć płodne potomstwo

Klucz do oznaczania gatunków

zawiera krótkie opisy ich budowy zewnętrznej i wskazuje cechy, dzięki którym łatwo możemy je rozpoznać

Wirusy

niezwykle małe cząstki zakaźne, które potrafią wnikać do komóerk organizmów i wywoływać ich choroby.

Wirusy nie są organizmami, ponieważ

1. nie mają budowy komórkowej-składają się z kwasu nukleinowego zamkniętego w otoczce z białek. 2. nie wykazują czynności życiowych.

Namnażanie wirusów

zwiększanie liczby wirusów wewnętrzu żywych komórek. Wirusy nie potrafią samodzielnie wytwarzać składników z których są zbudowane

Bakterie

organizmy jednokomórkowe i bezjądrowe, zasiedlające wszystkie środowiska. Komórki bakterii zawierają nić DNA zanurzoną w cytozolu, ich komórki są otoczone ścianą komórkową

Ze względu na kształt komórki bakterie dzielimy na

kuliste, podłużne, spiralne.

Formy kuliste bakterii mogą tworzyć skupiska

dwoinki, paciorkowce i gronkowce

Odżywianie bakterii

większość bakterii jest cudzożywna, niektóre są pasożytami pobierają pokarm z innych organizmów wywołując u nich choroby, inne żyją w symbiozie z organizmami, jeszcze inne rozkładają szczątki organizmów, nieliczne są samożywne

Oddychanie bakterii

bakterie oddychają tlenowo lub beztlenowo w zależności od tego czy w ich środowisku występuje tlen

Rozmnażanie bakterii

bakterie rozmnażają się bezpłciowo przez podział komórki na dwie komórki potomne

Znaczenie bakterii w przyrodzie

1. zapobiegają gromadzeniu się martwych szczątków. 2. uczestniczą w tworzeniu gleby. 3.żyją w związkach z organizmami umożliwiając im przetrwanie w środowisku, 4. powodują choroby

Znaczenie bakterii dla człowieka

1. zasiedlają jelita człowieka, wytwarzają witaminy B i K, 2. są wykorzystywane do produkcji serów, kefirów, jogurtów oraz kiszonek 3. do rozkładu zanieczyszczeń w oczyszczalniach ścieków, 4. wytwarzania leków.

Sposoby rozprzestrzeniania się wirusów i bakterii

1. droga kropelkowa - w kropelkach śliny podczas kaszlu i kichania, 2. droga pokarmowa 3. droga płciowa - podczas stosunków płciowych, 4. przez krew - drobnoustroje są pezrnoszone do krwi przez uszkodzoną skórę

Choroby wirusowe

grypa, ospa wietrzna, odra, różyczka, świnka, aids

Grypa

przenoszona drogą kropelkową, gorączka, góle głowy, mięśni i stawów, dreszcze, suchy kaszel i katar

Ospa wietrzna

przenoszona drogą kropelkową, gorączka, wysypka w postaci czerwonych grudek, które po kilku dniach zasychają

Odra

przenoszona drogą kropelkową, gorączka, wysypka, ból gardła, duszności i kaszel

Różyczka

przenoszona drogą kropelkową, gorączka, czerwone plamki na ciele, niebezpieczna dla kobiet w ciąży, prowadzi do uszkodzenia płodu

Świnka

przenoszona drogą kropelkową, gorączka, bolesne powiększenie ślinianek przyusznych, niebezpieczna dla dorosłych mężczyzn, gdyż może powodować bezpłodność

AIDS

wywoływana przez HIV wirus ludzkiego niedoboru odporności, przenoszona drogą płciową lub przez krew, spadek odporności

Choroby bakteryjne

borelioza, tężec, salmonelloza, gruźlica

Borelioza

bakterie wnikają do organizmu przez krew w wyniku ugryzienia przez zakażonego kleszcza, rumień, gorączka, ból głowy, osłabienie, objawy ze strony układu nerwowego, zapobiedganie - unikanie kleszczy - odpowiednia odzież i preparaty odstraszające

Tężec

ą się do organizmu przez raną zabrudzona glebą, objawy - zaburzenia czucia, bóle głowy, wzmożone napięcie mięśni i drgawki, zapobieganie - szczepionki, osobom nieszczepionym podaje się surowicę

Salmonelloza

zarażenie drogą pokarmową, bakterie dostają się do organizmu z pokarmem zawierającym np. surowe jaja, objawy - gorączka, silne bóle brzucha, nudności, wymioty, zapobieganie - przestrzeganie zasad higieny przy przygotowywaniu i przechowywaniu żywności

Gruźlica

choroba przenoszona droga kropelkową, bakterie dostają się do organizmu z wdychanym powietrzem, objawy - kaszel, groczka, ból w klatce piersiowej, spadek masy ciała, zapobieganie - okresowe prześwietlenia płuc i szczepienia ochronne

Protisty

organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe zasiedlające różneśrodowiska, najczęściej wodne

Protisty jednokomórkowe

mają mikroskopine rozmiary, większość z nich oddycha tlenowo, tylko pasożytnicze beztlenowo, rozmnażają się bezpłciowo

Świdrowiec

pasożytnicza protista wywołująca śpiączkę afrykańską

Pantofelek

żyje w kałużach stawach i jeziorach, jest drapieżnikiem poluje na bakterie, rozmnaża się bezpłciowo przez podział komórki

Budowa pantofelka komórka przypomina komórkę zwierzęcą zawiera dwa jądra komórkowe, z których większe kieruje czynnościami życiowymi

liczne rzęski umożliwiają poruszanie się, wodniczka pokarmowa trawi pokarm a wodniczka tętniąca usuwa nadmiar wody

Euglena

żyje w kałużach stawach i jeziorach, dzięki chloroplastom może przeprowadzać fotosyntezę, jednak jeżeli nie ma dostępu do światła staje się cudzożywna

Budowa eugleny - komórka eugleny przypomina komórkę roślinną

jądro komórkowe kieruje pracą komórki, w chloroplastach powstaje pokarm, wodniczka tętniąca, plamka oczna wykrywa światło, wić do poruszania się.

Śluzowce jednokomórkowe protisty o komórkach przypominających grzybowe

jedna komórka śluzowca może mieć 30cm przypomina galaretę o jaskrawej barwie, pełzają po podłożu i pochłaniają szczątki organizmów

Protisty wielokomórkowe

przypominają kształtem rośliny lądowe, oddychają tlenowo są samożywne rozmnażają się płciowo i bezpłciowo przez odrywanie fragmentów ciała

Znaczenie protistów 1. protisty wodne, przeprowadzające fotosyntezą dostarczają tlen i są pokarmem dla innych, 2. protisty żyjące w żołądkach roślinożerców umożliwiaja im trawienie pokarmu z celulozą

3. protisty morskie są używane do przyrządzania dań np. sushi 4. protisty pasożytnicze wywołują choroby

Listownica wielokomórkowa protista morska

żyje np. w bałtyku, tworzy gęste podwodne łąki, zawiera brunatny barwnik, dzięki któremu może przeprowadzać fotosyntezę na dużych głębokościach, gdzie jest mało światła

Malaria choroba wywoływana przez protisty pasożytnicze - zarodziec malarii

człowiek zaraża się, jeśli zostaje ukłuty przez komara w którego ślinie znajdują się zarodźce, objawy - dreszcze, gorączka, bóle głowy, nudności wyczerpanie - może doprowadzić do śmierci

Toksoplazmoza zarażenie przez zjedzenie niedogotowanego mięsa chorych zwierząt lub przez kontakt z odchodami zawierającymi portistę toksoplazma

zwykle bezobjawowa, groźna dla kobiet w ciąży, gdyż powoduje uszkodzenie płodu, zapobieganie unikanie surowego mięsa, niemytych warzyw, kontaktu z zakażonymi kotami

Cechy charakterystyczne grzybów

1. obecność więcej niż jednego jądra komórkowego, 2. komórki otoczone ścianą komórkową zbudowaną z cukru - chityny, 3. w komórkach grzybowych nie występuja chloroplasty, więc wszystkie grzyby są cudzożywne

Budowa grzybów

grzyby mogą być jednokomórkowe(drożdże, pleśniak) lub wielokomórkowe. Mają ciało zbudowane ze strzępek - długich cienkich nitek.

Budowa grzybów wielokomórkowych

część podziemna - luźno ułożone strzępki grzybni, część nadziemna - owocnik składa się z trzonu i kapelusza

Odżywianie grzybów-grzyby są cudzożywne

mogą odżywiać się szczątkami organizmów (zrywka), pasożytami (rdza źdźbłowa, huba) lub żyć w związku z innymi organizmami (oplatają korzenie roślin ułatwiając im pobieranie wody, w zamian otrzymują pokarm - borowiki)

Oddychanie grzybów

większość grzybów oddcha tlenowo, drożdże w zależności od środowiska, w którym się znajdują oddychają tlenowo lub przeprowadzają fermentację

Rozmnażanie grzybów - grzyby rozmnażają się płciowo przez zarodniki

lub bezpłciowo np. pączkowanie drożdży. Grzyby wielokomórkowe mogą rozmnażać się bezpłciowo przez fragmentację grzybni.

Znaczenie grzybów w przyrodzie

1. rozkładają szczątki organizmów - użyźniają glebę, 2. owocniki grzybów wielokomórkowych stanowią pokarm dla zwierząt, 3. grzyby pasożytnicze wywołują choroby zwierząt i roślin

Znaczenie grzybów dla człowieka 1. dodatek do potraw - źródło witamin i soli mineralnych, 2. wypiek pieczywa i ciast, 3. produkcja alkoholu,

4. produkcja serów, 5. produkcja leków np. pędzlak wytwarza antybiotyk penicylinę 6. niszczenie żywności - pleśń, 7. wywoływanie chorób 8. grzyby trujące są groźne dla zdrowia - muchomor sromotnikowy

Porosty to organizmy zaliczane królestwa grzybów, które mają nietypową budowę

ich ciało zbudowane jest z dwóch składników - strzępek grzyba i komórke glonów. Grzyb zapewnia komórkom glonu ochronę i wodę i sole mineralne, a glon pokarm wytworzony podczas fotosyntezy

Znaczenie porostów 1. mają małe wymagania życiowe, więc jako pierwsze zasiedlają nowe środowiska

np. na nagich skałach tworzą glebę, dopiero na przygortowanym przez nie podłożu rozwijają się inne rośliny (organizmy pionerskie) 2. są czułe na zanieczyszczenie środowiska - brak porostów informuje o zanieczyszczeniu