astronawigacja

sfera niebieska

Sfera niebieska – kula współcentryczna kuli ziemskiej o nieskończenie wielkim promieniu (rzut powierzchni kuli ziemskiej w przestrzeń kosmiczną o nieskończonym promieniu).

Oś świata (oś niebieska)

Oś świata (oś niebieska) – przedłużenie osi ziemskiej w nieskończoności, przecina sferę niebieską w dwóch miejscach zwanych biegunami PN, PS.

Równik Niebieski

Równik niebieski – koło wielkie, którego płaszczyzna jest prostopadła do osi świata (rzut równika ziemskiego na sferę niebieską).

Południk niebieski (poludnik miejscowy)

Południk niebieski (południk miejscowy) – kolo wielkie przechodzace przez zenit, nadir oraz bieguny niebieskie.

linia pionu

Linia pionu – prosta przechodząca przez obserwatora i środek ziemi i wyznaczająca na sferze niebieskiej zenit Zn i nadir Nd.

horyzont astronomiczny

Horyzont astronomiczny – płaszczyzna koła wielkiego, która jest prostopadła do linii pionu.

wysokosc biegunowa

Wysokość biegunowa (φ) – łuk południka niebieskiego zawarty pomiędzy widocznym biegunem niebieskim a jego rzutem na płaszczyznę horyzontu astronomicznego. φ – jest on równy co do wartości szerokości geograficznej obserwatora.

widoczny biegun

Widoczny biegun – rzut osi świata na płaszczyznę horyzontu. Daje nam linie N – S

kolo wieszcholkowe

(podstawową płaszczyzną Koło wierzchołkowe (wertykalne) – koło wielkie przechodzące przez zenit i nadir. Prostopadłe do plaszczyzny N-S

1 wertykał

I wertykał – koło wierzchołkowe prostopadłe do południka niebieskiego.

almukantataty

Almukantaraty – koła małe których płaszczyzny są równoległe do płaszczyzny horyzontu astronomicznego.

wysokosc astronomiczna

Wysokość astronomiczna (hs) – kąt liczony w płaszczyźnie koła wierzchołkowego od płaszczyzny horyzontu astronomicznego do linii łączącej środek Ziemi z ciałem niebieskim. Od 00 do 900 (-900 ≤ hs ≤ +900)

odleglosc zenitalna

Odległość zenitalna „z” – kąt liczony w płaszczyźnie koła wierzchołkowego od zenitu do linii łączącej środek Ziemi z ciałem niebieskim. Jest dopełnieniem hs do 900. Z = 900 – hS.

azymut (w pelnym)

Azymut: w systemie pełnym: kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od północnej części południka niebieskiego w kierunku na E do koła wierzchołkowego, przeprowadzonego przez dane C.N. od 00 do 3600

azymut (w połowkowym)

W systemie połówkowym: kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od widocznej części południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła wierzchołkowego przechodzący przez dane C.N. od 00 do 1800

azymut (w cwiartkowym)

W systemie ćwiartkowym: kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od bliższego południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła wierzchołkowego C.N. od 00 do 900

koło godzinne

(płaszczyzną podstawową jest płaszczyzna równika niebieskiego) Koło godzinne – koło wielkie przechodzące przez bieguny niebieskie PN, PS, prostopadłe do rownika niebieskiego.(rzut południkow ziemskich na sfere niebieska)

koło sześciogodzinne

Koło sześciogodzinne – koło godzinne, którego płaszczyzna jest prostopadła do południka niebieskiego.

rownoleznik deklinacyjny

Równoleżnik deklinacyjny – koło małe, którego płaszczyzna jest równoległa do płaszczyzny równika niebieskiego.

Deklinacja

łuk kola godzinnego zawatyu miedzy rownikiem niebieskim a rownoleznikiem deklinacyjnm danego cn: 0900 (S) ≤ δ ≤ 0900 (N)

odleglosc biegunowa

Odległość biegunowa (p) – jest to kąt liczony od bliższego bieguna do linii łączącej środek Ziemi z ciałem niebieskim. (łuk koła godzinnego pomiędzy bliższym południkiem niebieskim a danym ciałem niebieskim). Dopełnienie δ do 900 (p = 900 – δ)

Miejscowy kat czasowy CN(LHAcn)

jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 00 do 3600

Miejscowy kat godzinnny

Miejscowy kąt godzinny (HA) – kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 00 do 1800

miejscowy kat godzinny

Miejscowy kąt godzinny (HA) – kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 00 do 1800

Greenwichowski kąt godzinny

Greenwichowski kąt godzinny (GHA) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka Greenwich w kierunku na W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 00 do 3600

Ekliptyka słoneczna

Ekliptyka słoneczna – koło wielkie nachylone względem równika pod katem Є = +/- 230 27’

ekliptyka

Ekliptyka – nazywamy tor pozornego ruchu Słońca wokół Ziemi w czasie jednego roku.

punkty ekwinlmjonalne

Punkty ekwinokcjalne – punkty, w których ekliptyka przecina równik niebieski (punkty równonocy)

ekwinokcjum wiosenne

Ekwinokcjum wiosenne – pkt równonocy wiosennej – Słońce przechodzi z półkuli S na N – pkt Barana (21 marzec)

ekwinokcjum jesienne

Ekwinokcjum jesienne – pkt równonocy jesiennej – Słońce przechodzi z półkuli N na S – pkt Wagi (23 września)

solsytia

Solsytia (δ) – punkty na ekliptyce, maksymalnie odchylone na N i S

solsytium letnie

Solsytia (δ) – punkty na ekliptyce, maksymalnie odchylone na N i S Solsytium letnie – punkt przesilenia letniego – punkt raka. Punkt, w którym Słońce w ruchu pozornym osiąga maksymalną północną wartość deklinacji (22 czerwiec)

Solsytium zimowe

Solsytium zimowe – punkt przesilenia zimowego – punkt koziorożca. Punkt, w którym Słońce w ruchu pozornym osiąga maksymalną południową wartość deklinacji (22 grudzień)

Reksastencja

Rektascencja (α) – wznoszenie proste ciała niebieskiego – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od pkt Barana w kierunku na E do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie od 00 do 3600

Gwiazdowy kat czasowy

Gwiazdowy kąt czasowy (SHA) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od pkt Barana na W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Jest dopełnieniem rektascencji do 360.

Miejscowy kat ptk Barana

Miejscowy kąt czasowy pkt Barana (LHAbar) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na W do koła godzinnego przechodzącego przez pkt Barana od 00 do 3600

Greenwichowski kat godzinny

Greenwichowski kąt godzinny (GHAbar) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka Greenwich w kierunku na W do koła godzinnego przechodzącego przez pkt Barana od 00 do 3600

Trójkat sferyczny para

powstały w wyniku przecięcia się trzech kół wielkich to jest: południka niebieskiego, koła wierzchołkowego i koła godzinnego przy czym dwa ostatnie koła przechodzą przez to samo ciało niebieskie w danej pozycji i momencie obserwacji.

Lokus

LOKUS – to miejsce geometryczne punktów będących środkami wszystkich kół godzinnych danej pozycji obserwatora.

Ruch dobowy cn

Ruch dobowy ciał niebieskich – jest to ruch, jaki odbywają ciała niebieskie. Torami są odpowiednie równoleżniki prostopadłe do osi obrotu sfery.

Kulminacja górna

Kulminacja górna – moment przejscia przez CN gornej czesci południka niebieskiego.

Ciała ogólnobiegunowe

Ciała okołobiegunowe – ciała niebieskie, których deklinacja jest większa od deklinacji punktu północnego horyzontu (dla obserwatora ciągle widoczne), są stale nad horyzontem, widać je w kulminacji górnej i dolnej.

Ciała przeciwokołobiegunowe

Ciała przeciwokołobiegunowe – nigdy nie wschodzą, nigdy nie zachodzą, są poniżej równoleżnika rN są niewidoczne.

Noc polarna

Noc polarna – na północ od koła polarnego, gdy deklinacja Słońca jest większa od 900 – φ

Amplituda wschodu

Amplituda wschodu – łuk horyzontu astronomicznego zawarty miedzy punktem wschodu E a punktem wschodu ciała niebieskiego.

Amplituda zachodu

Amplituda zachodu – łuk horyzontu astronomicznego zawarty między punktem W a punktem zachodu ciała niebieskiego.

łuk dzienny/łuk nocny

Łuk dzienny – droga c.n. po części widocznej Łuk nocny – droga c.n. po części niewidocznej

Doba gwiazdowa

Doba gwiazdowa – okres czasu między dwoma górnymi kulminacjami punktu Barana na tym samym południku.

Miejscowy czas gwiazdowy(GM)

Miejscowy czas gwiazdowy (GM) – okres czasu jaki upłynął od górnej kulminacji punktu barana na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin (zależy tylko i wyłącznie od długości geograficznej punktu Barana).

Greenwichowski czas gwiazdowy

Greenwichowski czas gwiazdowy (GU) – okres czasu jaki upłynął od momentu górnej kulminacji Barana na południku Greenwich do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin.

Rownanie czasu gwiazowego

GU = GHAB; GM = LHAB. GM = GU + λ (+/-) GU = GM – λ (+/-)

Doba słoneczna prawdziwa

Doba słoneczna prawdziwa – okres czasu między dwiema kolejnymi dolnymi kulminacjami Słońca prawdziwego na tym samym południku niebieskim.

Miejscowy czas sloneczny prawdziwy

Miejscowy czas słoneczny prawdziwy (TM’) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca prawdziwego na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin.

Greenwichowski czas sloneczny

Greenwichowski czas słoneczny prawdziwy (TU’) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca prawdziwego na południku Greenwich do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin

Doba sloneczna średnja

Doba słoneczna średnia – okres czasu między dwoma kolejnymi dolnymi kulminacjami Słońca średniego na tym samym południku niebieskim.

Miejscowy średni czas słoneczny

Miejscowy średni czas słoneczny (TM, LMT) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca średniego na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin.

greenwichowski sredni czas słoneczny

Greenwichowski średni czas słoneczny (TU, GMT, UT) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca średniego na południku Greenwich do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin.

Równanie czasu słonecznego

TM – TM’ = E TU – TU’ = E E – aktualna różnica między średnim czasem słonecznym a prawdziwym czasem słonecznym.

Czas strefowy

Czas strefowy (ZT, TS) – okres czasu jaki upłynął od momentu dolnej kulminacji Słońca średniego na południku środkowym danej strefy do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin. UT + Z = ZT. (+/-) Z = (+/-) λ / 150

Stan dobowy chronometru

Stan dobowy chronometru – różnica czasu pomiędzy rzeczywistą wartością UT a wartością wskazywaną przez chronometr. GMT = Chr + st. chr (+/-)

Chłód dobowy chronometru

Chód dobowy chronometru – wartość czasowa, o którą przyspiesza lub opóźnia swoje wskazania chronometr w ciągu doby.

Retardacja dobowa

Retardacja dobowa Księżyca – różnica czasu między momentami wystąpienia kolejnych, tych samych zjawisk księżyca, na tym samym południku niebieskim. 1) Jeżeli λ = E to: Merr. Pass (dzisiaj) – Merr. Pass (wczoraj) = r. d 2) Jeżeli λ = W to:

Paralaksa

Paralaksa – kąt pod jakim byłby widoczny z danego ciała ziemski promień R danego obserwatora

węzeł wstępujacy

Węzeł wstępujący – punkt, w którym orbita Księżyca przecina ekliptykę przechodząc z półkuli południowej na północną

Węzeł zstępujacy

Węzeł zstępujący – punkt, w którym orbita Księżyca przecina ekliptykę przechodząc z półkuli północnej na południową

Fazy ksiezyca

Fazy Księżyca – położenia jakie ciało to zajmuje w odniesieniu do Ziemi i Słońca, oraz towarzyszące temu różne kształty dla obserwatora znajdującego się na Ziemi

Wiek księzycowy

Wiek księżycowy – liczba dni jaka upłynęła od ostatniego nowiu do danej chwili Błędy sekstantu i metody ich poprawiania

AKP

AKP – miejsce geometryczne punktów, z których pomiar wysokości danego ciała nieb. dla danego momentu obserwacji jest wielkością stałą

ALP

ALP – wycinek AKP aproksymowany do prostej Równanie ALP

Metoda wysokościowa

Metoda wysokościowa - polega na znalezieniu współrzędnych geograficznych punktu H, który powstaje z przecięcia się koła pozycyjnego z ortodromą łączącą rzut CN z pozycją zliczoną PZ.

Metoda szerokosciowa

Metoda szerokościowa - polega na obliczeniu współrzędnych geograficznych punktu wytycznego B, który powstaje w wyniku przecięcia się astronomicznego koła pozycyjnego z południkiem pozycji zliczonej, zakładamy, że jesteśmy na południku astronomicznym

Metoda długościowa

polega na obliczeniu długości geograficznej punktu wytycznego L, tzn. punktu przecięcia się ALP z dowolnym równoleżnikiem, najczęściej równoleżnikiem pozycji zliczone

Wysokość tablicowa

Wysokość tablicowa - wysokość jaką miałoby ciało niebieskie, gdyby obserwator w momencie pomiaru wysokości znajdowałby się w pozycji tablicowej, a wartość LHAT i deklinacji tabl. Równa była LHA* i dekl.*

Deklinacja tablicowa

Deklinacja tablicowa - rzeczywista wartość deklinacji* obliczona na moment obserwacji i zaokrąglona do pełnych stopni, zawsze w dół.

Szerokość tablicowa

Szerokość tablicowa - szerokość zliczona, uwzględniona do pełnych stopni w bliższą stronę.

Sposoby identyfikacji ciał niebiskich

1. Sposób analityczny- bezpośrednie rozwiązanie trójkąta sferycznego paralaktycznego,2. Sposób graficzny- rzut La’Hiera,3. Sposób tablicowy- tablice HD, tablice ABC,4. Identyfikatory- płaski, kulisty,5. Mapy i atlasy nieba gwieździstego.

Rownik niebieski

Równik niebieski – koło wielkie, którego płaszczyzna jest prostopadła do osi świata (rzut równika ziemskiego na sferę niebieską).

Gwiazdowy kąt czasowy

Gwiazdowy kąt czasowy(SHA)- jest to kąt liczony w płaszczyźnie rownika niebieskiego od pkt. Barana w kierunku na W do koła godiznnego przechodzace przez dane CN. liczone od 0-24 h. SHA= 360-alfacn

Kula Niebieska

miejsce geometryczne wszyskich cial niebieskich jednakowo oddalonych od punktu srodkowego znajdujacego sie w srodku ziemi.

horyzont pozorny

kolo male na kuli niebieskiej, ktorego plaszczyzns jest rownolegla do plaszczyzny horyzuntu astonomicznego i przechodiz przez oczy obserwatora

widnokrag astronomiczny

kolo male na kuli niebieskiej, ktorego plaszczyzna jest rownolegla do plaszczyzny horyzontu astronomicznego i znajduje sie ponizej tej ostatniej o wartosci obnizenia winokregu k dla obserwatora o danej wysokosci oczu nad poziomem morza

rownolezniki wysokosciowe

to almukantaraty