Antyk ważne pojęcia

Epos

wywodzący się ze starożytności dłuższy utwór literacki, w podniosłym tonie opiewający czyny bohaterów narodowych, przedstawione na tle ważnych wydarzeń, znanych z historii, mitologii lub legend.

Mit

opowieść wyjaśniająca narodziny świata i powstanie człowieka, leżąca u podstaw wierzeń i obrzędów różnych kultur.

Archetyp

wyobrażenie jakiejś postaci, obiektu lub zjawiska utrwalone w świadomości członków określonej społeczności jako wzorzec.

Topos

stały motyw, temat utrwalony w literaturze.

Mimesis

kategoria estetyczna polegająca na naśladowaniu rzeczywistości w dziele sztuki.

Kalokagatia

ideał etyczny w starożytnej Grecji, łączący doskonałość duchową i cielesną.

Tragizm

cecha sytuacji, w której bohater musi podjąć walkę skazaną na klęskę.

Konflikt tragiczny

polega na zderzeniu dwóch racji, które zawsze są równorzędne. Kończy się obustronną porażką oraz walką z losem człowieka skazanego na porażkę.

Ironia tragiczna

nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii, którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do wypełnienia przeznaczenia.

Wina tragiczna

bohater sam siebie doprowadza do katastrofy

Topos homo viator

symbol doli człowieczej, topos człowieka w drodze, podróży, tułaczce.

Narcyzm

cecha człowieka, której przejawem jest całkowite, bezkrytyczne zadowolenie z samego siebie połączone z podziwem i zachwytem.

Epikureizm

wywodzący się ze starożytności kierunek filozoficzny, głoszący możliwość osiągnięcia szczęścia przez doznawanie przyjemności i unikanie cierpień.

Stoicyzm

wywodzący się ze starożytności kierunek filozoficzny uznający, że najwyższym dobrem jest cnota polegająca na obojętności na przeciwności losu i panowaniu nad namiętnościami.

Horacjonizm

postawa wobec życia i moralności. Była swoistym poszukiwaniem złotego środka poprzez połączenie dwóch antycznych filozofii życia: epikureizmu i stoicyzmu.

Capre diem

korzystaj z każdego dnia, nie marnuj mijających chwil (Horacy "Pieśni")

Aurea mediocritas

złoty środek, najlepsze wyjście, droga pośrednia między skrajnościami

Mecenat

pomoc finansowa państwa, instytucji lub osoby prywatnej udzielana artystom, uczonymi i sportowcom albo wspierająca rozwój danej dziedziny kultury,

Retrospekcja

powrót do przeszłości w dziele literackim, zakłócający chronologiczny bieg narracji.

Retardacja

zabieg stylistyczny, polegająca na celowym zwolnieniu biegu akcji w celu zbudowania napięcia i wzmożenia zainteresowania widza lub czytelnika.

Inwokacja

rozwinięta apostrofa będąca bezpośrednią prośbą do Boga lub bóstwa o poetyckie natchnienie.

Epitet stały

określenie, które zawsze odnosi się do tego samego zjawiska (osoby lub przedmiotu). Jest on charakterystyczny przede wszystkim dla poezji antycznej oraz epopei.

Porównanie homeryckie

jednym z rodzajów porównania poetyckiego, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem czynów dokonanych przez człowieka, zestawionych z zachowaniem zwierząt lub ze zjawiskami przyrody.

Katharsis

oczyszczenie się z napięć emocjonalnych przez głębokie przeżycie czegoś.

Hybris

nieposkromiona pycha, zuchwałość i arogancja.

Fatum

tajemnicza siła decydująca o biegu wydarzeń i kierująca czyimś życiem.

Decorum

zasada stosowności, określająca normy obowiązujące w konstrukcji dzieła literackiego. Zasada decorum nakazywała zgodność stylu z tematem, sytuacją społeczną narratora i odbiorcy.