antyk j. polski

kultura

dorobek materialny i niematerialny ludzkosci przekazywany z pokolenia na pokolenie

kultura materialna

obrazy ksiazki

kultura niematerialna

zwyczaje wierzenia

prehistoria

dzieje czlowieka do pojawienia sie pisma (wytwory reczne)

historia

datuje sie od wynalezienia pisma do dzis

co zyskalismy dzieki pismu

gromadzenie informacji oraz sprawne zarzadzanie panstwem

cywilizacyjne podobienstwa

hierarhia, politeizm (oprócz zydów), miejsce nad rzeka albo nad morzem (dobra ziemia), miasta budowane na skrzyzowaniu szlakow

źródła kultury

grecko-rzymskie oraz judeochrześcijańskie

antyk

od połowy 4 tys do 476 ne

ideał człowieka

piękny(kalos-dobrze wyćwiczony, piękny) bobry (z dobrym charakterem) kalokagatia

filos sopihia

umiłowanioe mądrości

filozofia

dyscyplina akademicka której początkii sięgają starożytnej Grecji była pierwszym namysłem nad światem

filozofowie przyrody

pierwsi filozofowie np Taes z Miletu zastanawiali się nad pochodzeniem świata

materializm

rep. Arystoteles pogląd istnieje tylko to co jest do zobaczenia to czego można dotknąć. Arystoteles próbuje połączyć świat materialny i duchowy, twierdził że byt składa się z wiecznej bezkształtnej materii.

idealizm

rep. Platon jest to przekonanie że realnie istniejące rzedmioty mają swoje niematerialne pierwowzory tzw idee z ideami spotkaliśmy się przed narodzeniem i wiemy co jest czym

metafora jaskini wg Platona

ilustruje to nasze postrzeganie świata widzimy wokół siebie tylko realnie istniejące pzredmioty które wg Platona są tylko cieniem realnie istniejących iudei

spfiści

gr. sophos mądrzec, głosili ze nie ma prawd obiektywnych są tylko subiektyne ludzkie mniemania i wyobrażenia

cynicy

Diogenes z Synopy, uważali że szczęściem jest wyzbycie się dóbr materialnych szczęściem jest wolność od przywiązania do czegokolwiek im mniej człowiek posiada tym jest szczęśliwszy

epikurejczycy

Epikur, głosili potrzebę korzystania z życia np zabawa dobre jedzenie carpe diem

stoicy

Zenon z Kition, głosili potrzebe zachowania spokoju w każdej sytuacji nie poddawania się emocją ani tym pozytywnym ani negatywnym

sceptycy

twierdzili że rzeczywistość jest nie poznawalna więc nie można oceniać czy coś jest białe czy czarne

estetyka

nauka o pięknie jedna z dyscyplin dziedzin filozofii początki estetyki siegają starożytności

kanon

wzorzec piękna (grecy) składały się na niego takie zasady: umiar oszczedność wyrazu wewnętrzy ład harmonia równowaga rytmiczność symetria mimesis(naśladowanie natury) przedstawiane przedmioty miały wyglądać naturalnie

turpizm

brzydkie też jest ładne

mit

opowieść wyrażająca i porządkując wierzenia danej społeczności

przykładowe mitologie

grecka, rzymska, skandynawska, słowiańska, egipska

funkcja poznawcza

mity tłumaczą zjawiska świata które otacza człowieka np 4 pory roku powstanie człowieka

funkcja sakralna

sugerują kult bogów co ofiarować danemu bogu

teogoniczne

pochodzenie bogów

kosmogoniczne

o pochodzeniu świata

antropologiczne

pochodzenie człowieka

genealogiczne

pochodzenie królów ważnych rodów

antromorfizacja

zabieg polegający na nadaniu przedmiotą pojeciu zjawiskom cech ludzkich

archetyp

istniejący w zbiorowej nieświadomości ludzi prastarych niezmienny wzorzec w którym zawierają się wyobrażenia o świecie zachowania przeżycia religijne archetyp można odnależc w t. kultury zwłaszcza starych np mity biblia

epika

utwory w których narrator opowiada o kolejnych wydarzeniach tworząc fabułe prozą epos bajka mit

liryka

utwory w których przedstawione są uczucia i doznania podmiotu lirycznego z podziałem na strofy pieśń oda tren anakreontyk sielanka

dramat

uwory stworzone do wystawiania na scnie czyli z podziałem na role tragedia komedia

tyrteusz/tyrtajos

grecki poeata autor o tematyce patriotycznej

rzecz to piekna(incypit)

podmiot liryczny zacheca do walki w obronie ojczyzny wskazując tego kto zginie czeka sława a tych którzy stchórzą badz zdezerterują czeka wygnanie lepiej wieć zgińąć niż skazać się na los wygnańca

safona

pierwsza grecka poetka pisała teksty miłosne wiersze przynoszą ponad czasowe przesłanie miłość przejmuje władze nad człowiekiem odbiera możliwośc skupienia się nad innymi rzeczami bywa paradoksalnie słodko-gorzka

sympozjon

kulturalna zabawa

arakreont

grecki poeta pisał o tematyce biesiadnej z motywem wina śpiewu i miłości zapoczątkował gatunek zwany anakreontykiem

anakreontyk

krótki utwór poetycki głoszący pochwałe beztroskiej zabawy często na zewnątrz podobny do epikurejczyków

homer

na wpół legendarny wędrowny śpiewak grecki Gojdol żył prawdopodobnie w 8 wpne uważa się go za autora dwóch eposów illiady oraz odyseji

inwokacja

wstęp do eposu składa się z trzech elementów zwrot do bóstwa prośba o coś i zapowiedz tematu utworu

inwokacja do illiady

skierowana jest do muzy aliope z prośbą o natchnieniedla autora

epos (epopeja)

obszerny utwór wierszowany przedstawiający działanie mitologicznych lub historycznych bogaterów na tle ważnych wydarzeń np wojna pisany podniosłym uroczystym stylem

porównanie homeryckie

rozbudowane porównanie w którym drugi człon porównujący rozrasta sie do rozmiarów samodzielnego obrazu tworzącegodygresje np wojska trojańskie są porównane do stada owiec`

heksametr

wers zawierający sześć akcentów typowy dla eposu antycznego np trojan zaś wojska tysięczne jak owce w bogacza zagrodzie

cechy eposy homeryckiego

tematyka zaczerpnieta z mitologi, współistnienie świata ludzi i bogów, plastycznośc opisów kultury, dygresje, inwokacja, stałe epitety, porównanie homeryckie, znane toposy i archetypy w orginale heksametr

edyp

wywodzi się z tebów a jego rodziczmi są jokasta i lajos po porzuceniu zostaje on w koryncie a jego rodzicami sa meropa i potylos

mit a dramat

mit opisuje ok 40 lat z życia edypa dramat ostatni dzien dlatego ten dzień ponieważ wtedy edyp odkrył że ciąży na nim fatum

tragizm

nieuchronne zmierzanie bohatera do katastrofy z powodu okoliczności narzuconych człowiekowi z zewnątrz

fatum

bezsilność człowieka wobec przeznaczenia podporządkowanie ludzkiego losu siłom wyższym

ironia tragiczna

proba ucieczki człowieka przed przeznaczeniem która paradoksalnie przyśpiesza spełnienie wyroku losu

hamartia

wina tragiczna nieszczęsne nieświadome popełnienie zbrodni

hybris

ludzka pycha wynikająca z naiwnego przeświadczenia że można oszukać przeznaczenie

tragedia

gatunek w obrebie dramatu obejmuje utwory utrzymane w poważnym tonie ukazujące bohaterów uwikłanych w katastrofy nieprzezwycieżalne konflikty których działania prowadzą nieuchronnie do katastrofy

quintus horatius flaccus

był synm wyzwolonego niewolnika zdobył wykształcenie dzieki pomocy rzymskiego arystokraty mecenasa. jest najbardziej znanym twórca liryki rzymu

mecenat

instytucja która opiekuje się czymś lub kimś

exegi monumentun wybudowałem pomnik

non omnis morier nie wszystek umrę p mówi o wybudowaniu pomnika jest wyższy od egipskich piramid odporny na działanie czynników atmosferycznych i upływu lat p ma na myśli swoje dzieła zasługa p jest zapoczątkowanie twórczosc l w starożytnym rzymie