Antyk

Od kiedy do kiedy trwał Antyk?

od przełom wieków IX i VIII pne do okres pomiędzy IV a VI wiekiem ne 476 rok

Antyk inaczej ...?

Starożytność

Cała starożytność dzieli się na dwie grupy:

antyk mityczny i chrześcijański

Antyk mityczny

zdominowany przez Greków

Antyk chrześcijański

zdominowany przez Rzymian

Kultura antyczna wywarła ogromny wpływ na

kulturę europejską w zakresie filozofii myśli politycznej prawa sztuki literatury i kanonów piękna

Starożytna Grecja jest ...?

kolebką europejskiej sztuki i cywilizacji

Kultura starożytna była

uporządkowana i harmonijna kładziono nacisk na prostotę rytmiczność i doskonałość

Filozofia znaczy

umiłowanie mądrości

Filozofia narodziła się

w starożytnej Grecji ok V w pne

Dzięki komu narodziła się filozofia?

dzięki Talesowi z Miletu

Wśród filozofów przyrody jest

Heraklit z Efezu twórca twierdzenia wszystko płynie

Jednym z najlepiej znanych starożytnych filozofów jest

Sokrates Ateńczyk żyjący w latach 469-399 pne

Sokrates uznawany jest za

twórcę humanizmu

Dlaczego Sofoklates jest uznawany za twórcę humanizmu?

pierwszy postawił w centrum zainteresowania człowieka i jego rozum

Sokrates dokonał

przełomu w filozofii greckiej

Jak Sofoklates dokonał przełomu?

odrzucając uznawany przez filozofów przyrody empiryzm (poznawanie świata zmysłami)

Czym kierował się Sofokrates?

racjonalizmem (rozum i intelekt stanowią główne źródło ludzkiego poznania)

Uczniem Sokratesa i kontynuatorem jego myśli jest

filozof Platon

W filozofii starożytnej możemy wyróżnić kilka szkół, z których każda opierała

swój światopogląd na innym założeniu

Jakie były szkoły?

Stoicyzm, Sceptycyzm, Cynicy, Epikurejczycy

Czym jest Stoicyzm?

nawiązująca do cyników grecka szkoła filozoficzna

Kiedy i przez kogo została założona szkoła filozoficzna- Stoicyzm?

w III w pne przez Zenona z Kition

Na jakie etapy rozróżnia się Stoicyzm?

stara szkoła Zenona, średnia szkoła na wyspie Rodos, młodsza szkoła w Rzymie za czasów cesarstwa

Co twierdzili Stoicy?

że istnieje jedynie byt materialny, lecz rozróżniali w każdej rzeczy

Co Stoicy rozróżniali w każdym bycie Stoicy?

bierny substrat i pneumę, czyli materię czynną

Na czym polega Stoicyzm?

zachowaniu spokoju wewnętrznego, opanowanie i harmonię ducha jako drogę do szczęścia

Czym jest Sceptycyzm?

pogląd filozoficzny polegający na wstrzymaniu się od wydawania sądów o rzeczywistości

Co jest powodem postawy Sceptycyzmu?

przekonanie, że nigdy nie można znaleźć ani ostatecznej racji dla danego sądu, ani niepodważalnego kryterium prawdy

Na czym polega Sceptycyzm?

głosił postawę całkowitej obojętności

Czym jest Cynicy?

szkoła filozoficzna założona przez Antystenesa z Aten

Co głosił Antystenes z Aten?

że cnota jest czymś zdobywanym na stałe przez wiedzę łączoną z praktycznym działaniem

Co Cynicy uważali za cel życia?

nauczanie moralności wśród ludności pochodzenia plebejskiego

Na czym polega Cynicy?

za najwyższe cnoty ludzkie uważali umiar, wstrzemięźliwość i nie przywiązywanie wagi do przedmiotów materialnych

Czym jest Epikureizm?

hellenistyczny system filozoficzny

Kto jest twórcą Epikureizmu?

Epikur

Epikureizm głosił:

sensualizm, zasady logiki indukcyjnej, etykę hedonistyczną

Na czym polega Epikureizm?

że jedynym dobrem jest przyjemność, a szczęście można osiągnąć tylko życiem pozbawionym przykrości, za to pełnym radości i rozkoszy

Co na długie wieki określiła literatura antyczna?

europejskie kanony piękna

W antyku narodziły się:

liryka, epika i dramat

Czym jest Liryka?

jeden z trzech podstawowych rodzajów literackich, których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne, przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi monologicznej

Gatunki liryczne

hymn, oda, pieśń, elegia, tren, fraszka, sonet, poemat, epigramat, wiersz

Hymn-

uroczysta pieśń pochwalna

Oda-

utwór o wzniosłej, patetycznej treści

Pieśń-

najstarszy gatunek liryczny

Elegia-

utwór liryczny o treści poważnej

Tren-

utwór poświęcony zmarłej osobie

Fraszka-

krótki utwór wierszowany, żartobliwy, zakończony puentą

Poemat-

dłuższy utwór wierszowany

Podział liryki

Ze względu na sposób wypowiedzi podmiotu i Ze względu na typy wyrażanych przeżyć (tematyka)

Ze względu na sposób wypowiedzi podmiotu

bezpośrednia, pośrednia, opisowa, sytuacyjna (narracyjna), zwrotu do adresata (inwokacyjna), podmiotu zbiorowego, osobista, roli, maski

Ze względu na typy wyrażanych przeżyć (tematyka)

miłosna, refleksyjno-filozoficzna, patriotyczno-obywatelska, agitacyjno-polityczna, funeralna, religijna, autobiograficzna

Podział mitów:

teogoniczne, kosmogoniczne, antropogeniczne, genealogiczne

mity teogoniczne-

mówią o życiu i losach bogów

mity kosmogoniczne-

opowiadają o powstaniu świata

mity antropogeniczne-

mówią o powstaniu człowieka

mity genealogiczne-

przedstawiają historie najsławniejszych rodów

Funkcje mitów:

poznawcze, światopoglądowe, sakralne

Poznawcze-

dzięki mitom ludzie wyjaśniali pewne niezrozumiałe zjawiska przyrody

Światopoglądowe-

mity, które były podstawą wierzeń religijnych

Sakralne-

mity, które przedstawiały wzorce rytualnych obrzędów i nakazywały czcić bogów

Do najsławniejszych mitów greckich należą:

o Ikarze, o narodzinach świata, o Demeter i Korze, o Syzyfie, o Heraklesie

Epos-

najstarszy znany gatunek literacki

Twórca Eposu

pierwszy poeta Homer

Obok Homera w Starożytności tworzyło wielu wybitnych poetów i pisarzy. Do najbardziej znanych należą:

Horacy, Safona, Anakreont

Teatr wywodzi się

ze starożytnej tradycji religijnej, Wielkich Dionizji

Wielkie Dionizje

uroczystości na cześć boga wina, Dionizosa, a jego początki sięgają VI w pne

Aktorzy w starożytnym teatrze

nosili maski, buty na koturnach, postacie kobiece grali młodzi mężczyźni, w przedstawieniu brało udział najwyżej trzech aktorów oraz chór

Teatr był podzielony na trzy gatunki:

tragedia, komedia, farsa

Tragedia-

opowiadała o rzeczach poważnych, dramatach, konfliktach moralnych i religijnych

Komedia-

lżejsza niż tragedia, mówiła o rzeczach mniej istotnych, miała zwykle szczęśliwe zakończenie

Farsa-

prześmiewcza, ironiczna opowieść, najczęściej o życiu politycznym w państwie

Doprowadzenie teatru antycznego do doskonałości zawdzięczamy trzem wielkim dramatopisarzom:

Ajschylosowi, Sofoklesowi i Eurypidesowi

Co zrobili Ajschylos, Sofokles i Eurypides?

Wprowadzili do teatru drugiego i trzeciego aktora i ustanowili obowiązujące jeszcze wiele wieków później zasady kompozycji dramatu

Zasady kompozycji dramatu:

zasada trzech jedności, maksymalnie trzech aktorów, tragiczny konflikt bohatera lub bohaterów, brak scen zbiorowych, występowanie chóru, zasada decorum, katharsis

Zasada trzech jedności-

czasu (akcja trwała maksymalnie 24 godziny), miejsca (akcja rozgrywała się w jednym miejscu) i akcji (dramat obejmował tylko jeden wątek)

Maksymalnie trzech aktorów-

tylko mężczyźni

Zasada decorum-

pisanie tragedii wysokim stylem

Katharsis-

duchowe oczyszczenie

Do najbardziej znanych starożytnych greckich tragedii należą:

Antygona i Król Edyp Sofoklesa

Religia starożytnej Grecji była religią ...?

politeistyczną, czyli wielobóstwem

Na czym opierała się religia starożytnej Grecji?

mitologii, skąd czerpano wiedzę o bogach i ich życiu

Religia Greków była

antropomorficzna-bogów wyobrażano sobie w postaci ludzi, wiecznie młodych i pięknych

Każdy z bogów miał

pieczę nad jedną lub kilkoma określonymi dziedzinami ludzkiego życia

Zeus–

władca bogów i ludzi

Atena–

bogini mądrości

Hades–

bóg podziemi, krainy zmarłych

Apollo–

bóg piękna i sztuki, przewodnik muz

Posejdon–

bóg mórz i oceanów

Afrodyta–

bogini miłości

Ares–

bóg wojny

Dionizos–

bóg wina

Demeter–

bogini płodności

Libacje

ofiary ze zwierząt lub owoców, przed wypiciem wina ulewano trochę na ich cześć

Starożytni wyznawali również wiarę w

życie wieczne po śmierci

Warunkiem owego życia był

pochówek zgodny z ustalonymi obrzędami

Bez godnego pochowania ...?

nie można było cieszyć się życiem pozagrobowym w Hadesie

Religię tę po podbiciu Grecji przejęli

Rzymianie

Co zrobili Rzymianie?

zmienili oni imiona bogów z greckich na rzymskie i czcili ich wzorem Greków

Epoka antyku to również czas narodzin

chrześcijaństwa

Chrześcijaństwo wywodzi się z

judaizmu

Judaizm-

pierwsza religia monoteistyczna, czyli czcząca jednego Boga, opiera się na Biblii

Biblia inaczej

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu

Biblia-

to zbiór siedemdziesięciu trzech ksiąg religijnych judaizmu, chrześcijaństwa i islamu

Na ile języków była tłumaczona Biblia?

na około tysiąc dwieście języków

Ile funkcjonuje Biblia?

ponad trzy tysiące lat

Stary Testament składa się...?

z czterdziestu sześciu ksiąg

Kiedy powstał ST?

między XII a II wiekiem pne

W jakim jęz. powstał ST?

hebrajskim, aramejskim i greckim

Co zawiera ST? tzw.

Torę

Tora-

św. księga judaizmu

Od czego rozpoczyna się ST?

Księgii Rodzaju i Księgii Wyjścia (Exodus)

O czym mówi Księga Rodzaju?

mówi o stworzeniu świata i człowieka

O czym mówi Księga Wyjścia (Exodus)?

mówi o historii wygnania człowieka z Raju i historii Mojżesza i jego rodu

Nowy Testament składa się...?

z dwudziestu siedmiu ksiąg

Kiedy powstał NT?

między I a II wiekiem ne

W jakim jęz. powstał NT?

greckim

Co zawiera NT?

cztery Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy apostolskie i Apokalipsę św. Jana

Jakie Ewangelie zawiera NT?

Mateusza, Marka, Łukasza i Jana

Jaki gatunki literackie są zawarte w NT?

przypowieść

Na jaki jęz. jest tłumaczona Biblia?

na niemal wszystkie języki świata

Najstarszy przekład Biblii to?

Wulgata

Wulgata-

tłumaczenie na język łaciński, przez św. Hieronima

Grecki przekład Pisma Świętego

Septuaginta

Antyk od kiedy do kiedy?

VIII w pne do 476 r ne

Rozrywka Antyku:

igrzyska olimpijskie w Grecji, wyścigi wozów i walki gladiatorów w Rzymie, sympozjon

Złote myśli Antyku:

Wszystko płynie (Heraklit), Wiem, że nic nie wiem (Sokrates), Chwytaj dzień (Horacy), Nie wszystek umrę (Horacy), Chleba i igrzysk

Frazeologizmy:

pięta Achillesa, męki Tantala, syzyfowa praca, syreni śpiew, koń trojański, marsowa mina, spartańskie wychowanie, stoicki spokój

Pięta Achillesa-

czyjaś słaba strona

Męki Tantala-

chęć na coś czego nie możemy zdobyć

Syzyfowa praca-

praca bez końca

Syreni śpiew-

uwodzicielski, podstępny

Koń trojański-

podarunek na pozór nieszkodliwy, przynoszący szkody obdarowanemu

Marsowa mina-

zła, zaciekła mina

Spartańskie wychowanie-

wychowanie pełne trudu, cięzkie

Stoicki spokój-

ostrożność

Teatr Antyku:

kamienne teatry greckie, rzymskie amfiteatry, agony (konkursy) dramatyczne, wielcy tragicy, trzy jedności, koturny, maski, deus ex machina

Wielcy tragicy-

Ajschylos, Sofokles, Eurypides

Trzy jedności-

miejsca, akcji i czasu

Cechy Antyku:

tematyka mitologiczna, kalokagatia, człowiek miarą wszechrzeczy, zasada złotego środka, mimesis

Kalokagatia-

jedność piękna i dobra

Gatunki literackie Antyku:

epos, tragedia, komedia, pieśń, sielanka, anakreontyk, oda, tren, bajka

Sielanka-

gatunek literacki o proweniencjach antycznych

Anakreontyk-

utwór literacki opisujący uroki życia

Epika:

powieść, nowela, opowiadanie, epopeja, baśń, mit, legenda, pamiętnik przypowieść

Liryka:

oda, hymn, pieśń, tren, elegia, fraszka, epigramat, sonet

Dramat:

dramat właściwy, tragedia, komedia, farsa, tragifarsa, opera

Epos (osoby):

Homer-Iliada, W. Eneida-Odyseja

Tragedia (osoby):

Sofokles-Król Edyp

Komedia (osoby):

Arystofanes-Chmury

Pieść (osoby):

Horacy-Wybudowałem pomnik

Sztuka Antyku:

Antyczny kanon piękna, architektura, rzeźba, malarstwo, ceramika

Antyczny kanon piękna:

proporcje, harmonia, umiar

Architektura:

porządki architektoniczne: dorycki, joński, koryncki

Rzeźba:

realizm, idealizacja

Malarstwo:

freski, mozaiki

Ceramika:

wazy

Filozofia Antyku:

filozofowie przyrody, sofiści, epikurejczycy, stoicy, cynicy, sceptycy, Sokrates, Platon, Arystoteles

Nauka i oświata Antyku:

rozwój matematyki, medycyny i fizyki, szkoły filozoficzne, powstanie i rozwój retoryki, gimnazjon

Historia Antyku:

wielka kolonizacja grecka, miasta-państwa (polis), demokracja ateńska, podboje Aleksandra Macedońskiego, imperium rzymskie, podział cesarstwa rzymskiego

Źródła kulturowe Antyku:

kultura: minojska, mykeńska, egipska