7. Wykładnia prawa

wykładnia tekstu prawnego

zespół czynności intelektualnych, które zmierzają do odtworzenia norm prawnych z przepisów prawnych posługując się przyjętymi w danej kulturze prawne regułami interpretacyjnymi

wykładnia w sensie pragmatycznym

proces zmierzający do zrozumienia przepisów prawnych

wykładnia w sensie apragmatycznym

rezultat procesu wykładni

rodzaje wykładni ze względu na zadania

1 subiektywna i obiektywna 2 statyczna i dynamiczna 3 merytoryczna, doktrynalna i formalna 4 abstrakcyjna i operatywna

rodzaje wykładni formalnej

1 autentyczna 2 delegowana z rezultatem wiążącym każdego 3 delegowana z charakterem wiążącym ograniczenie

wykładnia subiektywna

rodzaj wykładni zgodnie z którym jej zadaniem jest odtworzenie intencji znaczeniowej prawodawcy - ustalenie jaki znaczenie interpretowanemu tekstowi nadawał prawodawca

wykładnia obiektywna

wykładnia zakładająca oderwanie tekstu prawnego od twórcy i posiadanie przez niego znaczenia wyznaczanego przez reguły języka, niezależnie od zamysłu prawodawcy

wykładnia statyczna

wykładnia zakładająca, że tekst prawny ma tylko jedno niezmienne znaczenie

wykładnia dynamiczna

wykładnia zakładająca że tekst prawny może zmieniać swoje znaczenie w zależności od zmian zachodzących w języku oraz zmian w pozajęzykowym kontekście wydanych przepisów

wykładnia merytoryczna

rezultat wykładni dokonanej przez każdego, kto zna język tekstów prawnych, zna reguły wykładni i potrafi je zastosować

wykładnia doktrynalna

wykładnia dokonywana przez autorytety naukowe

wykładnia formalna

wykładnia dokonywana i uzyskiwana przez określone, upoważnione do tego podmioty, jej rezultaty są prawnie wiążącea formalna

wykładnia autentyczna

rodzaj wykładni formalnej, dokonywana przez podmiot, który wydał dane przepisy

wykładnia delegowana

rodzaj wykładni formalnej, dokonywana przez podmiot, któremu udzielono kompetencji do interpretacji przepisów prawnych, a który nie jest ich twórcą

wykładnia delegowana o charakterze ogólnym

jej rezultat wiąże każdego (obecnie żaden organ w Polsce nie posiada takich kompetencji)

wykładnia delegowana o charakterze ograniczenie wiążącym

akty wykładni mogą być wiążące jedynie dla organów państwa określonego pionu

wykładnia abstrakcyjna

wykładnia dokonywana w oderwaniu od rozstrzygania konkretnej sprawy

wykładnia operatywna

wykładnia dokonywana przez organ państwa w toku rozstrzygania konkretnej sprawy

wstępna faza wykładni

wstępne czynności porządkujące, polegające na ustaleniu, które przepisy prawne poddać interpretacji, które obowiązują, a które wyeliminowano z systemu - warto zwrócić uwagę na przepisy uchylające i przejściowe

tekst jednolity

sporządzony przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony tekst aktu normatywnego ze wszystkimi zmianami wprowadzonego do momentu ogłoszenia tekstu jednolitego albo innego momentu wskazanego przez organ ogłaszający

tekst ujednolicony

tekst, w którym naniesiono zmiany danego aktu normatywnego, sporządzony przez podmioty, które nie są do tego upoważnione - nie ma więc charakteru autentycznego

faza właściwa wykładni - pojęcie

ma doprowadzać do odtworzenia z przepisów prawnych jednoznacznej normy postępowania

faza właściwa wykładni - uzyskanie wypowiedzi normokształtnej

odnalezienie w przepisach prawnych określenia adresata, okoliczności i zachowania wyznaczonego adresatowi, kończy się uzyskaniem wypowiedzi normokształtnej

wypowiedź normokształtna

wypowiedź niebędąca normą postępowania, ale zawierająca wszystkie niezbędne elementy normy

faza właściwa wykładni - doprecyzowanie - 1

odnalezienie wszystkich przepisów, które UZUPEŁNIAJĄ albo MODYFIKUJĄ określenie adresata, okoliczności oraz wyznaczonego mu postępowania

faza właściwa wykładni - doprecyzowania - 2

sprawdzenie, czy tekst prawny nie zawiera przepisów modyfikujących treść wypowiedzi normokształtnej

faza właściwa wykładni - doprecyzowanie - 3

dokładne ustalenie sensu wszystkich słów lub zwrotów złożonych, które w wypowiedzi występują

koniec interpretacji

po uzyskaniu jednoznacznej normy postępowania - interpretatio cessat in claris - interpretacja kończy się po uzyskaniu jasności

dyrektywy wykładni

wypowiedzi wskazujące w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania z przepisów prawnych, mogą mieć różne pochodzenie i charakter

rodzaje dyrektyw interpretacyjnych

1 wykładnia językowa 2 wykładnia funkcjonalna

wykładnia językowa

wykładnia dokonywana według reguł językowych

wykładnia funkcjonalna

wykładnia dokonywana z zastosowaniem reguł funkcjonalnych

językowe dyrektywy wykładni

nakazują by odwoływać się do reguł składniowych i znaczeniowych języka, w którym formułowane są teksty prawne, zwłaszcza do reguł języka powszechnego i reguł budowania tekstów prawnych

jeżeli przepisowi nadano formę zdania stwierdzającego, że ktoś coś czyni

przepis wyraża nakaz

forma zdania stwierdzającego, że ktoś dokonuje czynności konwencjonalnej

przepis udziela upoważnienia i nakazu do dokonywania czynności konwencjonalnej

przepis mówi, że ktoś może dokonać czynności konwencjonalnej

przepis udziela tylko upoważnienia do dokonania czynności konwencjonalnej

przepis głosi, że sprawca czynu podlega karze

1 przepis wyraża zakaz dokonywania czynu 2 wyraża nakaz wymierzania kary komuś za złamanie zakazu

jeżeli w tekście występuje definicja legalna wyrażenia

wyrażenie zawsze ma znaczenie wyrażone w definicji

tekst prawny nie zawiera definicji legalnej wyrazu

wyraz ma znaczenie takie jak w j. powszechnym

słowo ma kilka znaczeń

należy odrzucić archaizmy, wulgaryzmy i wybrać to wskazywane jako pierwsze

adresat normy wskazywany słowem np "student"

chodzi o każdego studenta

w przepisie nie wskazano okoliczności

dany czyn jest nakazany albo zakazany we wszystkich okolicznościach

podmiot wydaje akt normatywny w uzgodnieniu z innym podmiotem

oba podmioty muszą dojść do porozumienia co do treści

podmiot wykonuje czynność po zasięgnięciu opinii innego podmiotu

podmiot ma obowiązek zaciągnięcia opinii ale nie ma obowiązku jej uwzględniania

funkcjonalne dyrektywy wykładni

dyrektywy, które nakazują TAK interpretowac przepisy prawne, by uzyskane normy miały możliwie SILNE UZASADNIENIE AKSJOLOGICZNE w ocenach przypisywanych prawodawcy

formy wykładni funkcjonalnej

1 argumentum ad absurdo 2 analogia legis (argumentum a simili, argumentum a contrario) 3 interpretatio extensiva 4 interpretatio restrictiva

argumentum ad absurdo

otrzymano po wykładni językowej kilka i można wybrać jedną - odrzucamy te, które nie znajdują UZASADNIENIA AKSJOLOGICZNEGO w ocenach przypisywanych prawodawcy, a nawet znajdują PRZECIWUZASADNIENIE

analogia legis

stosowana przy niejasności czy norma odnosi się tylko do podmiotów, okoliczności i postępowania w niej wskazanych czy także do podmiotów, okoliczności i postępowania podobnych do tych wskazanych

argumentum a simili

uznajemy, że w świetle ocen prawodawcy jakieś nie wymienione w przepisie podmioty, okoliczności lub czyny SĄ ISTOTNIE PODOBNE do tych wskazanych bezpośrednio

argumentum a contrario

uznajemy, że w świetle wartości prawodawcy nie można przyjąć, że istnieje podobieństwo jakichś podmiotów, okoliczności lub czynów do tych wymienionych w przepisie

stosowanie wykładni rozszerzającej i zwężającej

stosowana gdy można wyinterpretować jedną i jednoznaczną normę postępowania, ale z uwagi na to, że RAŻĄCO NARUSZA system wartości przypisywanych prawodawcy należy ją odrzucić

wykładnia rozszerzająca

interpretatio extensiva - przepis wyraża normę, która ma szerszy zakres zastosowania lub unormowania niż ten otrzymany w wyniku wykładni językowej

wykładnia zwężająca

interpretatio restrictiva - przepis wyraża normę która ma węższy zakres stosowania lub normowania niż ten wynikający z wykładni językowej

zakaz interpretacji funkcjonalnej

1 interpretacja rozszerzająca wyjątków 2 interpretacja rozszerzająca przepisów udzielających kompetencji 3 interpretacja a simili w prawie karnym

funkcje wykładni funkcjonalnej

1 wybór między dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowej 2 niezbędne uzupełnienie wykładni językowej 3 korygowanie i potwierdzenie rezultatów wykładni językowej

dyrektywy systemowe

nakazują tak interpretować tekst prawny, aby odtworzone normy tworzyły spójny system prawa

reguły systemowe nawiązują do:

1 uporządkowanie hierarchiczne aktów normatywnych 2 zasady prawa jako normy o szczególnie doniosłej roli

uporządkowanie hierarchiczne aktów normatywnych

nakaz wyboru takiego znaczenia, przy którym norma byłaby zgodna z treścią normy/norm zawartych w aktach hierarchicznie wyższych

zasady prawa

wyrażenia wieloznaczne są tak rozumiane, by otrzymana norma była zgodna treściowo z zasadą prawa wyrażoną w tym tekście

założenie racjonalności prawodawcy

1 racjonalność językowa 2 racjonalność aksjologiczna

racjonalność językowa prawodawcy

prawodawca zna doskonale język, w którym formułuje przepisy prawne

racjonalność aksjologiczna prawodawcy

prawodawca kieruje się określonym systemem wartości tworząc normy