4. Prawoznawstwo - role semiotyczne wypowiedzi

wypowiedzi opisowe

wypowiedzi stwierdzające, że tak, a tak jest albo tak, a tak nie jest. Pełnią funkcję semantyczną

wypowiedź prawdziwa

wypowiedź opisowa, która opisuje pewien fragment rzeczywistości zgodnie z tym, jak ta rzeczywistość się ma

wypowiedź fałszywa

wypowiedź opisowa, która ujmuje jakiś stan rzeczy inaczej niż na to wskazuje jego faktyczny kształt

podział wypowiedzi pozaopisowych

1. wypowiedzi ekspresywne, 2. wypowiedzi performatywne, 3. wypowiedzi sugestywne (dyrektywalne)

wypowiedzi ekspresywne

wypowiedzi pozaopisowe, które wyrażają różnego rodzaju przeżycia intelektualne, wolicjonalne, emocjonalne

wypowiedzi oceniające

wypowiedzi, które wyrażają aprobatę albo dezaprobatę jakiegoś stanu rzeczy

ocena prosta

ocena dotycząca efektu przeżycia aprobatu albo dezaprobaty danego stanu rzeczy, bez kwalifikowania tego stanu rzeczy jako bardziej cennego, mniej cennego albo równo cennego w odniesieniu do innego ocenianego stanu rzeczy

ocena porównawcza (preferencyjna)

ocena polegająca na przekładaniu jednego stanu rzeczy nad drugi albo stwierdzeniu, że obie rzeczy są aksjologicznie nieodróżnialne

ocena zasadnicza samoistna

ocena polegająca na aprobacie albo dezaprobacie jakiegoś stanu rzeczy ujmowanego za cenny sam przez się

ocena zasadnicza podbudowana instrumentalnie

ocena polegająca na aprobowaniu jakiegoś stanu rzeczy ze względu na to, że służy jako środek do osiągnięcia jakiegoś innego stanu rzeczy, który jest już aprobowany samoistnie

ocena jednoaspektowa

ocena niesprowadzalna już do ocen prostszych, a odnosi się do stwierdzalnych empirycznie jednorodzajowych cech ocenianego obiektu

ocena globalna

ocena danego obiektu będąca wypadkową wielu ocen składowych

ocena ambiwalentna

ocena ma taki charakter, gdy podmiot oceniający nie jest w stanie podjąć oceny stanowczej

wypowiedź performatywna

wypowiedź ustna lub pisemna poprzez sformułowanie której dokonuje się czynności konwencjonalnej

czynność konwencjonalna

określone zachowanie psychofizyczne określonych osób w określonych okolicznościach, któremu mocą przyjmowanych reguł, nadaje się sens inny niż jedynie sens dokonania danej czynności psychofizycznej albo czynności konwencjonalnej niższego stopnia

czynność konwencjonalna niższego stopnia

czynność konwencjonalna, z której powstaje kolejna czynność konwencjonalna (wyższego stopnia)

wypowiedź sugestywna (dyrektywalna)

wypowiedź mająca na celu oddziaływanie jako swoisty bodziec na zachowanie tych, ku którym jest skierowana

rodzaje wypowiedzi sugestywnych

1. sugestie, 2. apele, 3. wezwania, 4. ostrzeżenia, 5. rady, 6. prośby, 7. rozkazy, 8. normy postępowania, 9. dyrektywy celowościowe, 10. reguły sensu czynności konwencjonalnych, 11. optatywy

dyrektywa celowościowa (teleologiczna, techniczna)

wypowiedź, która głosi, co należy uczynić, aby osiągnąć określony skutek

zdanie anankastyczne

zdanie w sensie logicznym o postaci implikacji, którego wartość logiczna decyduje o trafności dyrektywy celowościowej

reguły sensu czynności konwencjonalnych

wypowiedzi dyrektywalne, które określonym czynnościom psychofizycznym bądź czynnościom konwencjonalnym niższego stopnia nakazują przypisywać określony sens kulturowy. Konstruują czynność konwencjonalną, mogą być ustalone wyraźnie albo zwyczajowo

norma postępowania

wypowiedź sformułowana w określonym języku, która określonym podmiotom nakazuje albo zakazuje określonego postępowania w określonych okolicznościach, wyrażenie dotyczy tylko czynów zależnych od woli danej jednostki

składniki normy postępowania

1. adresat, 2. okoliczności, 3. postępowanie będące przedmiotem obowiązku

adresat normy postępowania

podmiot, któremu norma wyznacza obowiązek określonego postępowania

działanie

spowodowanie zmian w zastanym układzie świata albo zapobieganie zmianom, które pojawiłyby się bez celowej interwencji

zaniechanie

powstrzymanie się od powodowania zmian w określonym kierunku

obowiązek formalny

mowa o nim, gdy jego przedmiotem jest określone proste działanie bądź zaniechanie

obowiązek materialny

obowiązek osiągnięcia bądź utrzymania określonego stanu rzeczy

zakres zastosowania normy

klasa takich możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje zastosowanie

zakres normowania normy

klasa przyszłych zachowań adresata normy, które norma ta wyznacza mu do spełnienia