4. Dobra osobiste

dobro osobiste - co przez to rozumieć?

uznane przez system prawny wartości obejmujące fizyczną i psychoczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społęczeństwie

dobra osobiste - cechy

1 charakter niemajątkowy (ale mogą wpłynąć na sytuację ekonomiczną człowieka) 2 nieodłącznie związane z człowiekiem

katalog dóbr osobistych

1 ma charakter otwarty 2 judykatura i doktryna nieustannie odkrywają nowe dobra niewskazane w art 23 KC

dobra osobiste wskazane w art. 23 KC

1 zdrowie 2 wolność 3 cześć 4 swoboda sumienia 5 nazwisko lub pseudonim 6 wizerunek 7 tajemnica korespondencji 8 nietykalność mieszkania 9 twórczość

życie, zdrowie i nietykalność cielesna jako dobra osobiste

system prawny chroni życie człowieka (patrz roszczenia rodziny zmarłego - 446)

wolność jako dobro osobiste

1 art 445 - zadośćuczynienie pieniężne za pozbawienie wolności 2 rozumiana nie tylko jako ograniczenie przestrzenne ale też jako wywieranie presji psychicznej na działanie człowieka

cześć człowieka - aspekty

1 cześć zewnętrzna - dobra sława, imię 2 cześć wewnętrzna - godność osobista, własne wyobrazenie o sobie

sposoby naruszenia czci człowieka

każdy sposób, zwłaszcza ustnie, listownie, w książce, radiu, telewizji 2 czasem wystarczy nawet kompozycja artykułu, tytuły podtytuły o ile ich układ godzi w osobę, której dotyczy

ochrona czci człowieka a krytyka i satyra

1 ochrona nie przysługuje w razie negatywnej oceny człowieka opartej na rzetelnej krytyce 2 nie przysługuje również przy satyrycznym charakterze utworu

swoboda sumienia jako dobro osobiste

1 uznana przez Konstytucję 2 zapewnia wolność sumienia i religii

nazwisko i pseudonim jako dobro osobiste

1 każdy może żądać by nie wykorzystywano bezprawnie jego imienia i nazwiska 2 uprawniony może żądać nieujawniania swojego imienia i nazwiska 3 ochrona dot. także nazw zespołów ludzkich

stan cywilny jako dobro osobiste

1 uznany przez doktrynę i judykaturę 2 zainteresowany może żądać właściwego ujawniania stosunków a aktach SC 3 może domagać się zakazu innym osobom, by nie określały się bezpodstawnie jako członkowie rodziny

wizerunek jako dobro osobiste

1 zespół cech fizycznych indywidualizujących osobę w społeczeństwie 2 uznany przez art. 23 KC 3 zakaz jego rozpowszechniania bez zgody osoby

wyjątki od zakazu rozpowszechniania wizerunku bez zgody tej osoby

1 osoba powszechnie znana w związku z pełnieniem funkcji pubicznych 2 osoba stanowiąca tylko element całości 3 osoba która otrzymała zapłatę za pozowanie

sposoby naruszenia tajemnicy korespondencji

1 otwarcie listu przez nie-adresata 2 włamanie się do przewodu do przekazywania informacji 3 przełamanie sposobu zabezpieczeń 4 zanuedbanie przez nadawcę starań by inf. prywatne pozostały poufne

nietykalność mieszkania - Konstytucja

przeszukanie może nastąpić jedynie w okolicznościach wskazanych w ustawie i w takich przypadkach - chodzi tu o ochronę psychicznego przywiązania do mieszkania jako centrum życiowej działalności

nietykalność mieszkania - przykłady naruszeń

1 utrudnienia tworzone przez wspóokatora w korzystaniu z domu 2 pozbawienie poczucia bezpieczeństwa w wyniku bezprawnej decyzji o rozbiórce domu

twórczość jako dobro osobiste

chodzi o niemajątkowe wartości, jakie dla autora i wynalazacy stanowi fakt, że to on stworzył pewien pomysł - to właśnie pomysł i twór są przedmiotami ochrony z art. 24

kult po osobie zmarłej

obejmuje prawo bliskich do pochowania zwłok, ekshumacji, spraw związanych z grobem 2 służy także bliskim do ochrony czci i honoru zmarłego 3 w razie sporu między bliskimi, brać pod uwagę wolę zmarłego

naruszenie integralności seksualnej

kto podstępem, gwałtem lub nadużyciem stosunku zalezności został skłoniony do nierządu, może dostać zadośćuczynienie

sfera prywatności - Konstytucja

1 każdy ma prawo do ochroy prawnej życia rodzinnego, prywatnego 2 niewskazana w art 23 - uważano że jest odzwierciedlona w treści innych dóbr osobistych

sfera prywatności - osoby publiczne

1 ograniczony stopień ochrony prywatności - obywatel ma prawo dowiedzieć się o dziedzinach życia znaczących dla działalności publicznej 2 ochrona przysługuje także gdy nie wiąże się z negatywną oceną i polega na podawaniu kłamstwa

dane osobowe człowieka a sfera prywatności

1 samo zbieranie i przetwarzenie jest niedopuszczalne bez zgody zainteresowanego 2 jeżeli ich zbiór istnieje, zainteresowany ma wgląd do nich i może żądać sprostowania, usunięcia nieprawdy, niepełnych lub zebranych sprzecznie z ustawą

więzi rodzinne

ich przedmiotem szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny, trwała, wzajemna - jej zerwanie powoduje ból i krzywdę

poczucie tożsamości narodowej

element świadomości człowieka, odnosi się do jego przynależności do narodu

korzystanie z wartości środowiska naturalnego

niby dobro, ale są wątpliwości - Konstytucja nie przewiduje prawa podmiotowego do korzystania z tych wartości, ale w razie działań je pogarszających naruszone zostają inne dobra - można więc skorzystać z ich ochrony

dobra osobiste jako prawa podmiotowe - cechy

1 skuteczne era omnes 2 niemajątkowe 3 niezbywalne i niedziedziczne 4 w niektórych przypadkach chronione nawet po śmierci uprawnionemu

bezprawność jako przesłanka ochrony dóbr osobistych

art. 24 KC chroni tylko przed bezprawnym naruszeniem lub zagrożeniem dóbr - nie wymaga aby naruszenie było zawinione

domniemanie bezprawności - art. 24 KC

każde naruszenie dobra osobistego kwalifikujemy jako naruszenie prawa osobistego 2 domniemanie korzystne dla pokrzywdzonego

wzajemne naruszenie dóbr osobistych

nie uchyla odpowiedzialności każdego ze sprawców

uchylenie bezprawności - typy

1 zgoda uprawnionego 2 działanie na podstawie przepisu lub w wykonywaniu prawa podimotowego

zgoda uprawnionego

1 uchyla bezprawność naruszenia 2 nie można jej wyrazić na działania sprzeczne z wiążącymi normami prawnymi lub zasadami współżycia społęcznego 3 odnosi się do naruszeń WŁASNEGO prawa 4 charakter ODWOŁALNY

działanie na podstawie przepisu w wykonywaniu prawa podmiotowego

1 nie jest bezprawnym naruszeniem choćby osoba dotknięta nie wyraziła na to szkody 2 przykłąd - ogłoszenie listu gończego ze zdjęciem poszukiwanego

środki ochrony praw osobistych - wymień

1 ustalenie 2 zaniechanie 3 usunięcie skutkó naruszenia 4 zadośćuczynienie pieniężne ALBO zapłata na cel społeczny

ustalenie

orzeczenie stwierdzające, że danej osobie przysługuje prawo osobiste - czasem wystarczy by zapobiec lub uchylić niebezpieczeńśtwo dokonania naruszeń

zaniechanie

roszczenie dopuszczalne tylko gdy istnieje uzasadniona obwa dalszych naruszeń, w razie gdy dobra jeszcze nie naruszono, ale jest zagrożenie - JEDYNY ŚRODEK OCHRONY

usunięcie skutków naruszenia

1 tylko gdy dobro JUŻ NARUSZONO 2 uprawniony może jednocześnie żądać zaniechania dalszych naruszeń oraz usunięcia tych skutków 3 polega na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i formy

zadośćuczynienie pieniężne

odpowiednia suma przyznana przez sąd z tytułu krzywdy temu, czyje dobro naruszono

charakter kompensacyjny zadośćuczynienia pieniężnego

pieniądze nie mogą zrekompensować krzywdy, ale mogą ją łagodzić - dostarczyć środków pozwalających na zaspokojenie przez pokrzywdzonego jego potrzeb

zapłata na cel społeczny

pokrzywdzony może domagać się od sprawcy zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny - a w konsekwencji do instytucji go realizującej

ochrona pozakodeksowa dóbr osobistych

żadne przepisy nie eliminują roszczeń ochronnych z poza kodeksu, system z KC wyznacza jedynie jakiś minimalny standard przysługujący każdemu podmiotowi