1.2.4. Białka- główny budulec organizmu

Białka utrzymujące kształt komórki i struktur pozakomórkowych.

strukturalne

Główne białko tkanki łącznej.

kolagen

Główny składnik więzadeł, ścięgien, tkanki płucnej.

elastyna

Białka przyspieszające reakcję.

enzymatyczne

Białka regulujące procesy biochemiczne.

regulatorowe

Białko magazynujące tlen w mięśniach poprzecznie prążkowanych.

mioglobina

Białko kompleksujące Fe3+ i przechowujące je w wątrobie.

ferrytyna

Białka odpowiedzialne za ruch komórek (m. in mięśniowych).

aktyna/miozyna

Enzymy katalizujące hydrolizę ATP i wykorzystujący energię z tej hydrolizy.

ATPazy/adenozynotrifosfatazy/fosfohydrolazy ATP

Czerwony barwnik krwi przenoszący tlen zawarty w erytrocytach.

hemoglobina

Białko regulujące stężenie jonów żelaza w osoczu i transportujące je do tkanek.

transferryna/transferyna

Białka uczestniczące w reakcjach obronnych organizmu.

odpornościowe

Białka występujące głownie w nasionach roślin (w wakuolach) i zarodkach.

zapasowe

Kuliste struktury białkowe dostarczające substancji odżywczych kiełkującemu zarodkowi.

ziarna aleuronowe

Białko wydzielane przez komórki plazmatyczne w przebiegu odpowiedzi odpornościowej typu hormonalnego.

przeciwciało/immunoglobulina

Enzym katalizujący reakcję wytwarzania ATP.

syntaza ATP

Grupa związków chemicznych tworzących białka.

aminokwasy/kwasy aminowe

Części aminokwasu.

-NH2/-COOH/R/C

lustrzane odbicia

izomery optyczne

izomery optyczne aminokwasów

D-aminokwasy/L-aminokwasy

Para nienakładalnych na siebie cząsteczek chemicznych, które są wzajemnymi odbiciami lustrzanymi.

enancjomery

Formy występowania aminokwasów w roztworze.

jon obojnaczy/kation/anion

Zjonizowane -COOH i -NH2 w roztworze aminokwasu.

jon obojnaczy

Zjonizowane -COOH w roztworze aminokwasu.

anion

Zjonizowane -NH2 w roztworze aminokwasu.

kation

Podział aminokwasów ze względu na charakter podstawnika.

kwasowe/obojętne/zasadowe

Aminokwasy o przewadze grup -COOH.

kwasowe

Aminokwasy o przewadze grup NH2.

zasadowe

Aminokwasy o jednakowej liczbie grup -COOH i NH2.

obojętne

Aminokwas uczestniczący w procesie syntezy puryn i pirymidyn. Produkt pośredni cyklu Krebsa. Całkowicie biosyntezowany przez człowieka.

kwas asparaginowy

Aminokwas endogenny występujący w prawie wszystkich białkach. Ważny neuroprzekaźnik.

kwas glutaminowy

Aminokwas białkowy, niezbędny. Wchłania Ca. Poprawia koncentrację umysłową.

lizyna

Aminokwas uczestniczący w procesach odnowy tkanek, tworzeniu przeciwciał, stymulacji wzrostu, wytwarzaniu hormonów i enzymów oraz łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy.

lizyna

Aminokwas przenoszący azot w mocznikowym cyklu Krebsa i syntezie karageniny.

arginina

Aminokwas biorący udział w syntezie hemoglobiny. Składnik centrów aktywnych licznych enzymów.

histydyna

Aminokwas występujący w białkach nasion. Magazynuje NH3 w tkankach roślinnych i zwierzęcych.

asparagina

Aminokwas białkowy odgrywający kluczową rolę w metabolizmie N. Stanowi ponad 60% aminokwasów budujących mięśnie człowieka.

glutamina

Aminokwas miejący ważną funkcję w trawieniu białek. Składnik kazeiny i fibroiny.

seryna

Aminokwas białkowy. Przekaźnik wewnątrzkomórkowy. Prekursor ważnych hormonów.

tyrozyna

Aminokwas białkowy biorący udział w cyklu glukozowo-alaninowym.

alanina

Aminokwas białkowy. Przekaźnik w CNS. Bierze udział w syntezie puryn i hemu.

glicyna

Jedyny aminokwas białkowy nieczynny optycznie.

glicyna

Aminokwas występujący we wszystkich białkach (dużo w w albuminach i osoczu).

leucyna

Izomer leucyny. Duża zawartość w kazeinie, hemoglobinie i białkach osocza.

izoleucyna

Najprostszy aminokwas siarkowy.

cysteina

Aminokwas odczytywany przez rybosom jako miejsce startu translacji.

metionina

Aminokwas białkowy, niezbędny. Jego przemiany są źródłem tryptaminy, serotoniny, niacyny i auksyn.

tryptofan

Aminokwasy kwasowe.

kwas asparaginowy/kwas glutaminowy

Aminokwasy zasadowe.

lizyna/arginina/histydyna

Aminokwasy obojętne polarne.

asparagina/glutamina/seryna/treonina/tyrozyna

Aminokwasy obojętne niepolarne.

alanina/glicyna/walina/leucyna/izoleucyna/cysteina/prolina/fenyloalanina/metionina/tryptofan

Połączenie między aminokwasami.

wiązanie peptydowe

Aminokwasy, które muszą być dostarczane organizmowi z pożywieniem.

endogenne

Aminokwasy, które organizm sam syntetyzuje.

egzogenne

Grupy funkcyjne biorące udział w wiązaniu peptydowym

aminowa/karboksylowa

Minimum 2 aminokwasy połączone wiązaniem peptydowym.

peptyd

Podział peptydów ze względu na wielkość cząsteczki.

oligopeptydy/polipeptydy/makropeptydy

Rodzajem tego wiązania jest wiązanie peptydowe.

kowalencyjne

Liczba aminokwasów, którą zawiera oligopeptyd.

2-10

Liczba aminokwasów, którą zawiera polipeptyd.

11-100

Liczba aminokwasów, którą zawiera makropeptyd.

powyżej 100

Inna nazwa makropeptydów.

białka

Produkowane przez wątrobę główne białko osocza krwi (60% białek). Utrzymuje ciśnienie onkotyczne.

albumina osocza

Podział białek ze względu na kształt.

fibrylarne(włókienkowe)/globularne

Nierozpuszczalne w wodzie białka wchodzące głównie w skład elementów strukturalnych organizmu.

fibrylarne

Białka często rozpuszczalne w wodzie. Enzymy, hormony, transportowe, zapasowe.

globularne

Rodzaje białek globularnych.

albuminy/globuliny/histony

Należy do nich albumina osocza.

albuminy

Białka wiążące tłuszcze i glukozę.

globuliny

Rodzaj białek globularnych, do których należą przeciwciała.

globuliny

Białka wiążące DNA.

histony

Podział białek ze względu na obecność części niebiałkowych.

proste/złożone

Białka składające się tylko z aminokwasów.

proste

Białka składające się z aminokwasów i części niebiałkowych.

złożone

Rodzaje białek złożonych.

glikoproteiny/fosfoproteiny/lipoproteiny/metaloproteiny/hemoproteiny/nukleoproteiny

Białka złożone zawierające cukry.

glikoproteiny

Białka złożone zawierające reszty fosforanowe.

fosfoproteiny

Białka złożone zawierające tłuszcze.

lipoproteiny

Białka złożone zawierające atomy metalu.

metaloproteiny

Białka złożone zawierające barwniki.

hemoproteiny

Białka złożone zawierające kwasy nukleinowe

nukleoproteiny

Białko będące odpowiedzią na obecność patogenu.

interferon/INF

Należy do nich interferon.

glikoproteiny

Należy do nich kazeina.

fosfoproteiny

Należy do nich ferryna.

metaloproteiny

Należy do nich hemoglobina.

hemoproteiny

Należą do nich białka rybosomów uczestniczące w syntezie białek.

nukleoproteiny

Wodny roztwór białka.

zol

Łączenie się cząstek fazy rozproszonej koloidu w większe agregaty.

koagulacja

Zmiany w strukturze białka prowadzące do utraty aktywności biologicznej lub innych cech indywidualnych.

denaturacja białka

Czynniki wywołujące denaturację białka.

temperatura powyżej 40 C/promieniowanie UV/stężone roztwory:/kwasów/zasad/kationów metali ciężkich/fenolu/chloroformu

Strącanie białek z roztworu poprzez dodanie stężonego roztworu soli.

wysalanie białek

Struktury białek.

pierwszorzędowa/drugorzędowa/trzeciorzędowa/czwartorzędowa

Struktura białka powstająca po połączeniu wodoru z -NH2 jednego aminokwasu i tlenu z -COOH drugiego aminokwasu.

drugorzędowa

Rodzaje struktury drugorzędowej.

alfa-helisa/beta-harmonijka

Prawoskrętnie zwinięty łańcuch polipeptydowy.

alfa-helisa

Ułożenie łańcucha polipeptydowego w płaszczyźnie.

beta-harmonijka

Struktura białka powstająca przez pofałdowanie łańcucha o strukturze drugorzędowej.

trzeciorzędowa/kłębkowa

Struktura białkowa powstająca poprzez połączenie trzeciorzędowych jednostek białkowych.

czwartorzędowa

Tworzony przez 2 atomy S dwóch cząsteczek tego samego związku chemicznego.

mostek dwusiarczkowy

Próby pomocne przy wykrywaniu białek.

biuretowa/ksantoproteinowa

Odczynniki potrzebne do próby biuretowej.

CuSO4/NaOH

Kolory przed i po pozytywnej próbie biuretowej.

1. niebieski 2. fioletowy